ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ Ι. ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Ο Θεός κατά τη ∆ηµιουργία του κόσµου, όπως αυτή φαίνεται στο βιβλίο της Γενέσεως, έπλασε τον άνδρα και τη γυναίκα. Τον άνδρα έπλασε από πηλό και νερό και αφού ενεφύσησε, έδωσε πνοή ζωής, την δε γυναίκα θαυµατουργικῶς ταύτην ἐποίησε καί ἤγαγεν ἀυτήν εἰς τόν Ἀδάµ ( 1.) Ο Σοφός Σολοµών στο βιβλίο Παροιµίες θα πει: «Παρά Κυρίου αρµόζεται ανδρί γυνή» (2.) Ο προφητάναξ ∆αυίδ στους ψαλµούς του λέει: «η γυνή σου ως άµπελος ευθηνούσα εν τοις κλίτεσι της οικίας σου• οι υιοί σου ως νεόφυτα ελαιών, κύκλω της τραπέζης σου• Ιδού ούτως εύλογηθήσεται άνθρωπος ο φοβούµενος τον Κύριον»(3.) Ο προφήτης Ησαΐας «οι εκλεκτοί µου, ου τεκνοποιήσουσιν εις κατάραν, ότι σπέρµα ευλογηµένον έστιν υπό Κυρίου» (4.) Και αυτός ο Κύριος ηµών Ιησούς Χριστός, παραγενόµενος εις τον εν Κανά γάµον, ευλόγησεν αυτόν5. Και προς τους Φαρισαίους είπε ο Κύριος: «και έσονται οι δύο εις σάρκα µίαν• ώστε ουκ έτι εισί δύο, αλλά σαρξ µία, ο ουν Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος µη χωριζέτω» (6.) Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος λέγει «Το µυστήριον τούτο µέγα εστίν – εγώ δε λέγω εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν» (7.) ( 1 9 Γεν. 2. 2 Παροιµ. 9. 3 Ψαλµ. 127.3- 4 Ήσ. 5 * Ίω. 2. 6 Ματθ. 9. 7 Έφ. 5. )
ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Ο Τερτυλλιανός σε σύγγραµµα του προς την γυναίκα του, λέγει περί γάµου τα εξής: «Ο γάµος έστι µέγα µυστήριον, όπερ συνάπτει η Εκκλησία και βεβαιοί η προσφορά και επισφραγίζει η ευλογία, αναγγέλλουσιν οι άγγελοι, επικυροί ο Πατήρ» (1. ) Ο Κλήµης Αλεξανδρείας στο έργο του Παιδαγωγός αναφέρει περί γάµου τα εξής: «Ο του γάµου σύνδεσµος εστίν άγιος – διό δέον ποιείσθαι αυτού αγίαν χρήσιν» (2.) Επίσης στο έργο του Προς Στρωµατείς αναφέρει: «Ο γάµος ώριστο υπό του Θεού και εστί µέγα τι και άγιον» (3.) Ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας σε επιστολή του προς τον Άγιον Πολύκαρπον λέγει: «Πρέπει δε τοις γαµούσι και ταις γαµουµέναις µετά γνώµης του επισκόπου την ένωσιν ποιείσθαι, ίνα ο γάµος η κατά Κύριον και µη κατ’ επιθυµίαν. Πάντα εις τιµήν Θεού γινέσθω» (4.) Ο Μέγας Βασίλειος στον 420 Κανόνα του λέγει: «οι άνευ των κρατούντων γάµοι, πορνείαι εισίν -ούτε ουν πατρός ζώντος, ούτε δεσπότου, οι συνιόντες ανεύθυνοι εισίν, έως αν επινεύσωσιν οι κύριοι την συνοίκησιν- τότε γάρ λαµβάνει το του γάµου βέβαιον» (5.) Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστοµος στην 48η οµιλία του ονοµάζει τον γάµο Μυστήριο και διδάσκει τα εξής: «Τι τα σεµνά του γάµου µυστήρια εκποµπεύεις; ∆έον άπαντα ταύτα απελαύνειν και την αιδώ εκ προοιµίων εκπαιδεύειν την κόρην, και Ιερέας καλείν και δι’ ευχών των ευλογιών την οµόνοιαν του συνοικεσίου συσφίγγειν, ίνα και ο πόθος του νυµφίου αύξηται και της κόρης η σωφροσύνη επιτείνηται και δια πάντων τα της αρετής έργα εισελεύσεται εις την οικίαν εκείνην και πάσαι του διαβόλου αι µηχαναί εκποδών έσονται» (6.) ( 1 Παναγόπουλος, σ. 4. 2 Βιβλ. Β, παράγρ. 9. 3 Παναγόπουλος, σ. 4. 4 Ιγνατίου Αντιοχείας, Προς Πολύκαρπον, 5,2, S.C. 10,150. 5 Παναγόπουλος, σ. 5. 6 Ιω. Χρυσοστόµου, Οµιλία ΜΗ’ εις την Γένεσιν, P.G. 54,443.)
Ποια οφείλει να είναι η στάση των µελλονύµφων την ώρα τελέσεως του Ι. Μυστηρίου του Γάµου
Ως πνευµατικός -εξοµολόγος, άλλα και ως λειτουργός των Ι. Μυστηρίων, εντοπίζω πολλές φορές ότι πολλοί µελλόνυµφοι κατά την ώρα της τελέσεως του Μυστηρίου του Γάµους, πόρρω απέχουν από τα τελούµενα. Άλλες φορές εντοπίζω ότι οι µελλόνυµφοι, ενώ βρίσκονται στον Ναό κι ενώ το Ι. Μυστήριο είναι δικό τους, τελείται για τους ίδιους, «απουσιάζουν» από το Μυστήριο. Κάποιοι αισθάνοµαι, ότι δεν τους ενδιαφέρει η ευλογία, αλλά η επίδειξη και ανθρωπαρέσκεια. Τους εντοπίζω να γυρνάν πέρα-δώθε, να χαιρετούν, να στέλνουν φιλιά, κάποιοι άλλοι να συζητούν µε τους κουµπάρους τους, κάποιοι να ποζάρουν επιδεικτικά στις κάµερες, κάποιοι συγγενείς συνεχώς να τους πλησιάζουν, να τους σκουπίζουν τον ίδρωτα τους, να τους φτιάχνουν κάποιοι άλλοι τα µαλλιά, τα νυφικά, τα πέπλα, κάποιοι άλλοι να τους προτρέπουν για ασχηµοσύνες, όπως το γνωστό «πάτα την» ή «πάτα τον», εννοώντας το πάτηµα µετά το πέρας του Αποστολικού Αναγνώσµατος, κάποιοι να τρέχουν για τα ρύζια, όταν αυτό γίνονταν παλαιότερα εντός του Ναού µας κάνοντας τόση φασαρία, λες και ο γάµος εξαρτάται από το ρύζι και όχι από τις ευχές της Εκκλησίας. Και πόσα άλλα θα ήθελα να σηµειώσω, που «απάδουν» από την Ιερότητα της στιγµής!
Οι µελλόνυµφοι, φρονώ, ότι πρέπει να επικεντρώνουν µόνο στην προσευχητική κατανόηση των λόγων των ευχών του Κληρικού, που τελεί το Ι. Μυστήριο του Γάµου. Κατά την τέλεση του συντελείται ένας διάλογος µεταξύ του Ιερέως και των µελλονύµφων. Η ευχολόγια του Γάµου θεωρείται όχι µόνο φιλολογικά, αλλά και θεολογικά πολύ σπουδαία. Αυτό για να γίνει κατανοητό εξυπακούεται, ότι κατά την τέλεση του Μυστηρίου πρέπει να επικρατεί η προσευχή και η προσοχή.
Άλλωστε ο Γάµος τελείται στον Ναό, που είναι ο οίκος του Θεού. Σε οποιονδήποτε άλλο τόπο αν τελούνταν κάποια γαµήλια τελετή, θα επικροτούνταν όλα τα ανωτέρω. Όµως, όταν ο Γάµος αποφασισθεί να τελεσθεί στον Ορθόδοξο Ναό, θα πρέπει να σκεπτόµαστε και την προετοιµασία που απαιτείται γι’ αυτήν την επιλογή µας. Κύριο µέληµα και συµβουλή της ποιµαίνουσας Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι όχι τα δευτερεύοντα του Γάµου, π.χ. η φωτογράφηση, ο ανθοστολισµός, η λιµουζίνα, το κέντρο διασκέδασης, το νυφικό και το κουστούµι, οι λαµπάδες και τα φυτιλάκια, ο δίσκος και το ποτήριο του γάµου και το αν αυτά είναι απλά ή στολισµένα, τα βεγγαλικά και τα διάφορα άλλα εφέ, το πάτηµα του γαµπρού ή της νύφης, το παρατεταµένο φιλί στο στόµα στην είσοδο του Ι. Ναού, τα ρύζια και οι µποµπονιέρες, αλλά η συµµετοχή µας στο Ι. Μυστήριο του Γάµου. Για τον λόγο αυτό, χωρίς να τα απορρίπτουµε όλα όσα γίνονται, ας προσέχουµε, ώστε τα δεύτερα και ανούσια να µην υπερκαλύπτουν τα πρωτεύοντα και σπουδαία.
Συνάντηση µιας νύφης µε άλλη νύφη στο Ναό, τι σηµαίνει αυτό;
Το ερώτηµα αυτό εντάσσεται µέσα στις προλήψεις του λαού µας. Ευθύς εξ αρχής πρέπει να σηµειώσουµε ότι το να συναντηθεί µια νύφη µε µια άλλη νύφη δεν είναι κάτι το κακό, είναι ίσα ίσα µια µεγάλη ευλογία και χαρά. Άλλωστε στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισµού πληροφορούµαστε ότι τα µυστήρια τελούνταν κοινά για όλους τούς πιστούς κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Έτσι µαζί τελούνταν τα βαπτίσµατα, µαζί και οι γάµοι. Η συνήθεια να αποφεύγει να συναντήσει η µία νύφη την άλλη δεν είναι σωστή, µάλλον δείχνει ρηχότητα, σε όσους πιστεύουν σ’ αυτές τις προλήψεις της πίστεως των. Επιπροσθέτως να σηµειώσω ότι, όταν οι πιστοί µας δεν έχουν πνευµατική ζωή και φυσικά ούτε µυστηριακή ζωή, τότε εύκολα ασπάζονται πολλές δοξασίες και πέφτουν θύµατα επιτηδείων «τσαρλατάνων» και αυτόκλητων σωτήρων και γίνονται βορά προβατόσχηµων λύκων. Η καλή γνώση περί της πίστεώς µας αποτελεί τη νοητή ασπίδα προφύλαξης της ζωής µας από τέτοιες άσχηµες καταστάσεις, που µάλλον δεσµεύουν τον άνθρωπο και τον κάνουν πειθήνιο όργανο επιτηδείων µάγων, µαγισσών, µέντιουµ, χαρτοριχτρών και φλιτζανούδων. Όλοι οι προαναφερθέντες χορεύουν στο χορό που έστησε ο διάβολος και εµπλέκουν και τούς ανυποψίαστους ορθοδόξους πιστούς µας στις πλεκτάνες τους, οδηγώντας τους πολλές φορές στην απόγνωση. Για τον λόγο αυτό η Ορθόδοξη Εκκλησία, τονίζουµε, ποτέ δεν θεώρησε κακό το να συναντηθεί µια νύφη µε την άλλη, ίσα-ίσα χαίρεται η Αγία µας Εκκλησία, όταν τα παιδιά της ζητούν την ευλογία της.
Όταν συµπέσει κηδεία µέσα στο σπίτι που ετοιµάζεται για γάµο τί γίνεται;
Και το ερώτηµα αυτό πολλές φορές το αντιµετωπίζει η Εκκλησία µας. Οι άνθρωποι χωρίς να γνωρίζουν τι γίνεται και σ’ αυτήν την περίπτωση, αντί να ρωτήσουν τους πνευµατικούς ταγούς, που είναι οι ιερείς µας και κυρίως οι πνευµατικοί εξοµολόγοι, δέχονται τέτοιου είδους συµβουλές από προληπτικές και δεισιδαίµονες γυναίκες, που ποτέ δεν οµιλούν µε πνεύµα Θεού, γιατί δεν κατέχουν τη θεολογία της Εκκλησίας µας, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούν περισσότερα προβλήµατα µέσα στα σπίτια, παρά να δίνουν λύσεις.
Εν προκειµένω να σηµειώσω, ότι όλα όσα συµβαίνουν µέσα στη ζωή µας είναι καλοδεχούµενα. Οι πιστοί µας δεν πρέπει να θεωρούν τον θάνατο ως κάτι κακό. Ο θάνατος σύµφωνα µε την ορθόδοξη διδασκαλία θεωρείται κοίµηση. Κάνεις από τούς τεθνεώτες που φεύγει απ’ αυτή τη ζωή δεν χάνεται, δεν εξαφανίζεται, αλλά ζει µέσα στην ουράνια κατοικία του Θεού. Για τον λόγο αυτό µέσα στον ορθόδοξο Ναό τελούνται συνεχώς και αδιαλείπτως όλα τα Μυστήρια και οι Ι. Ακολουθίες, χωρίς να ειδικεύεται κάποιος Ναός σε Ναό γάµων ή βαπτίσεων ή κηδειών ή µνηµοσυνών. Όλα τελούνται µέσα στο Ναό και µε εναλλαγές και την
ίδια ήµερα, που ο κληρικός τελεί µια κηδεία, την ίδια ήµερα τελεί γάµο, ακολούθως τελεί βάπτιση, µετά κάτι άλλο. Αυτό δείχνει και µόνο µε µια απλή σκέψη, το πως η Ορθόδοξη Εκκλησία µας αντιµετωπίζει όλες τις περιπτώσεις της ζωής των πιστών της.
Για το λόγο αυτό σε σπίτι που ετοιµάζεται να τελέσει γάµο, εάν συµπέσει κηδεία, λόγο του αιφνίδιου και ξαφνικού της περιστάσεως, το ένα δεν αναιρεί το άλλο. Θα έλεγα µάλιστα ότι σε σπίτι που έχει κάνει τόσες και τόσες προετοιµασίες για το γάµο, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται, είναι κρίµα να αναβληθεί το µυστήριο του γάµου λόγω πένθους. Το πένθος δεν πρέπει να το αντιµετωπίζουµε ως κάτι που φέρνει το σταµάτηµα της ζωής. Η πίστη µας, µας διδάσκει πως του θανάτου ακολουθεί ή Ανάσταση, που είναι η χαρά, η ζωή και η ευτυχία. Για τον λόγο αυτό σε περιπτώσεις που συµβαίνει κατά την ώρα της προετοιµασίας του γάµου να επέρχεται ξαφνικά ένας θάνατος, να µην µπαίνουν στον πειρασµό οι µελλόνυµφοι και αναβάλλουν το γάµο τους. Μικρή εξαίρεση είναι ο θάνατος ενός γονιού των µελλονύµφων ή ενός αδελφού. Σε αυτή την περίπτωση για λόγους σεβασµού και τιµής αφήνουµε να γίνει το 40θηµερο µνηµόσυνο και στη συνέχεια µπορούµε να προχωρήσουµε στην τέλεση του Ι. Μυστηρίου του Γάµου. Στο επιχείρηµα, που θα το χαρακτήριζα «γαιώδες», ότι πολλοί εκ των συγγενών, γειτόνων ή της κοινωνίας που ζείτε θα σας κακο-χαρακτηρίσουν γι’ αυτό που θα κάνετε, το να τελέσετε γάµο µετά την κηδεία, θα έλεγα να σκέπτεσθε µάλλον ποιο είναι το θέληµα του Θεού και όχι ποιες είναι οι διαστρεβλωµένες πεποιθήσεις και κανόνες των ανθρώπων. Πάνω από το θέληµα των ανθρώπων είναι η φοβερά κρίση του Θεού, που είναι πάντα προς το συµφέρον του ανθρώπου. ∆υστυχώς, κάποιοι χριστιανοί µας δεν σκέπτονται το Θεό και σ’ αυτήν την όντως δύσκολη περίσταση της ζωής τους και καταφεύγουν στο τί θα πουν οι συνάνθρωποι τους, γι’ αυτό που πρέπει και ορίζει η Αγία µας Εκκλησία να πράξουν.
Τελειώνω µε µια πνευµατική σύσταση, αγαπητά µου παιδιά, σε όποια περίσταση της ζωής σας αντιµετωπίσετε κάποιο πρόβληµα, κάτι παρόµοιο µε το συγκεκριµένο ερώτηµα που ασχολούµαστε, να µην απευθύνεστε σε ανθρώπους που δεν έχουν πνεύµα Θεού ούτε γνωρίζουν καλά τα της Ορθοδόξου Εκκλησίας µας. Μην εµπιστεύεσθε ανθρώπους πού τους βλέπετε έστω τακτικά να εκκλησιάζονται στην Εκκλησία µας και τούς ζητάτε τη γνώµη τους για θέµατα πνευµατικά. Όσο πνευµατικός και να ‘ναι ο συνάνθρωπος µας, θα πρέπει τα ερωτήµατα και τις τυχόν απορίες σας να τις θέτετε υπόψη µόνο του Επισκόπου σας και επειδή αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό των Πνευµατικών πατέρων της Εκκλησίας µας, δηλ. στους ιερείς µας, οι όποιοι και θα λογοδοτήσουν εν ήµερα Κρίσεως, για κάθε ψυχή πού αναλαµβάνουν στο πετραχήλι τους.
Το πάτηµα του ποδιού, του γαµπρού ή της νύφης στο µυστήριο του Γάµου.
Κατά το χρόνο που διαβάζεται το Αποστολικό Ανάγνωσµα του Γάµου και στην τελευταία φράση: «η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα» συνηθίζουν κάποιες νύφες να πατάνε το πόδι του γαµπρού. Με τον τρόπο αυτό θέλουν επιπόλαια να δείξουν ότι είναι χειραφετηµένες γυναίκες και δεν φοβούνται τους άνδρες, αλλά τους υποτάσσουν µε το πάτηµα που κάνουν κάτω από τη δική τους εξουσία. Η πράξη αυτή αποτελεί µια διαστρέβλωση της παραπάνω φράσεως. Το ρήµα «φοβούµαι» δεν σηµαίνει στο Αποστολικό Ανάγνωσµα τον φόβο, αλλά τον σεβασµό. Ο Απόστ. Παύλος γράφοντας στους Εφεσίους, εννοεί την υπόληψη και τιµή που οφείλει να τρέφει η γυναίκα απέναντι στον άνδρα. Πολλοί µάλιστα, δυστυχώς, και πολλές µητέρες νυφών και φίλες περιµένουν εναγωνίως, πότε θα γίνει το πάτηµα για να γελάσουν. Συµβαίνει κάποιες φορές το πάτηµα να το κάνει ο γαµπρός προς τη νύφη θέλοντας να δείξει ότι είναι ο άνδρας και ότι αυτός κατεξουσιάζει τη γυναίκα του. Νοµίζω ότι η πράξη αυτή καθ’ εαυτή διακωµωδεί το µυστήριο του Γάµου. Αντί οι νεόνυµφοι να προσεύχονται κατά την ιεροτελεστία του µυστηρίου, είναι εντελώς απαράδεκτο να προκαλούν οι ίδιοι και τους προσκεκληµένους του µυστηρίου σε περισπασµό και θόρυβο. Οι µελλόνυµφοι, πριν από την τέλεση του µυστηρίου και αφού πρώτα έχει προηγηθεί το µυστήριο της εξοµολογήσεως, τακτοποιούνται µεταξύ τους µε ποιο τρόπο θα συµµετέχουν στο µυστήριο της ζωής τους, που είναι το µυστήριο του Γάµου τους. Και σίγουρα θα πρέπει να ενδιαφέρονται πως θα είναι όσο το δυνατόν απαλλαγµένοι και αποδεσµευµένοι από ό,τι θα τους περισπά και δεν θα τους επιτρέψει την µετά πολλής ευλάβειας συµµετοχή τους στα δρώµενα και ιερολογούµενα του Γάµου. Βρίσκει ο πονηρός πάντα αφορµές να εφορµά στο µυστήριο και να δηµιουργεί θορύβους και περισπασµούς. Το µυστήριο του Γάµου οφείλει να ξαναβρεί τη σωστή του θέση. Και τα όσα γράφουµε εδώ µε αγάπη, εκεί οδηγούν, δηλ. στη σωστή και ορθόδοξη βίωση των τελουµένων για τη στερέωση του νέου σπιτικού, όπως ακριβώς θέλει ο Θεός και η Αγία Του Εκκλησία. Κάποιοι νεόνυµφοι κατά την ώρα εκείνη, αντί να πατήσουν το πόδι του άλλου, γυρνάνε και φιλούν ο ένας τον άλλο. Φρονώ ότι ούτε κι αυτό πρέπει να γίνεται. Μια κίνηση των νεόνυµφων µπορεί να προκαλέσει σχόλια και θορύβους. Αυτό που πρέπει να τηρηθεί από την πρώτη στιγµή στο Ναό µέχρι την ολοκλήρωση της τελέσεως του Ι. Μυστηρίου του Γάµου είναι η προσήλωση στο µυστήριο και η προσωπική προσευχή.
Το έθιµο να «στήνει» η νύφη το γαµπρό στην Εκκλησία
Είναι µια συνήθεια εκ µέρους ορισµένων νυφών να στήνουν το γαµπρό στην Εκκλησία. Η αναµονή αυτή πιστεύουν ότι κάνει το γαµπρό να λιώνει σε αγωνία περιµένοντας. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζει ότι η γυναίκα είναι το παν στη ζωή του. Αποτελεί για πολλούς ένα αθώο έθιµο. Όµως πίσω από την αθωότητα και το αστείο κρύβεται µια πονηρή πράξη. Επιθυµεί η γυναίκα να αποδείξει ότι έχει µεγαλύτερη αξία από τον άνδρα, γεγονός πού είναι αντίθετο ως θεωρία από την ορθόδοξη διδασκαλία περί ισότητας των προσώπων. Εκτός τούτου η καθυστέρηση αυτή έχει επιπτώσεις: α) στο πρόγραµµα του Ναού που επιλέγουµε να τελεσθεί το µυστήριο και ό,τι συνεπάγεται αυτό σε µυστήρια που έπονται του δικού µας µυστηρίου και β) η αναµονή πολλών συγγενικών προσώπων. Είναι πολύ εγωιστικό να µην τηρείται το πρόγραµµα που εµείς ορίσαµε.
Ο ραντισµός των νεόνυµφων µε ρύζι, κουφέτα και άλλα αντικείµενα
Την απάντηση στο ερώτηµα τη δίδει ο αείµνηστος καθηγητής και δάσκαλος της Λειτουργικής κ. Ιω. Φουντούλης1.«Το να ραίνουν οι παριστάµενοι κατά την ακολουθίαν του Γάµου τους νεόνυµφους µε άνθη, ρύζι, κουφέτα, ακόµη και µε νοµίσµατα, είναι αρκετά παλαιό έθιµο και ίσως και προχριστιανικό. Υπάρχουν µαρτυρίες, ότι και κατά την βυζαντινή εποχή έραιναν το ζεύγος κατά τον ιερό χορό της ακολουθίας του γάµου µε “σήσαµον και κριθάς οιωνιζόµενοι, επεί πολύγονα είσι”. Ακριβώς δε η έννοια του εθίµου αυτού δηλώνεται στην ανωτέρω φράση. Είναι δηλαδή ένα είδος ευχής για το “ρίζωµα” των νεόνυµφων, για πολυγονία και ευγονία και αύξηση των υλικών αγαθών, ακόµη και µια εκδήλωσις χαράς. ∆εν νοµίζω πως είναι δυνατόν να επιτύχει κανείς την εκρίζωση του εθίµου αυτού απαγορεύοντας το. Μπορεί όµως και πρέπει να γίνεται µε περισσότερη ευπρέπεια, χωρίς να ρίχνονται, και µάλιστα κατά ανάρµοστο τρόπο, ρύζια, κουφέτα και νοµίσµατα εντός του Ι. Ναού. Και αυτό ήδη γίνεται, όταν οι παριστάµενοι στον γάµο έχουν συναίσθηση της ιερότητος του µυστηρίου και του χώρου του Ναού, στον οποίον τελείται. Η κατάσταση αυτή οδήγησε τους Επισκόπους της Εκκλησίας µας να προβούν σε απαγόρευση όλων αυτών των εθίµων εντός των Ι. Ναών, προσπάθεια ποιµαντικής αγωνίας που κινείται στη σωστή πράξη και στην ορθή πίστη και πρακτική της Εκκλησίας µας.
Τί σηµαίνει ο χορός του Ησαΐα; Γιατί χορεύει ο Ιερέας τους νεόνυµφους 3 φορές γύρω από το τραπέζι στο κέντρο του Σολέα του Ναού;
Το τραπέζι που βρίσκεται στο κέντρο του Σολέα του Ναού συµβολίζει την Αγ. Τράπεζα. Στο τραπέζι επάνω βρίσκεται το Ι. Ευαγγέλιο και πάνω σ’ αυτό τοποθετούνται τα δακτυλίδια των νεονύµφων, καθώς και τα στέφανα. Ο κύκλος γύρω από το τραπέζι συµβολίζει την αιωνιότητα και την πρόσκληση των µελλονύµφων να εισέλθουν δια του Γάµου τους στην Ουράνια Βασιλεία του Θεού, δηλ. στον Παράδεισο. Κατά την τέλεση του Γάµου, µετά την ευλογία και την προσφορά του «κοινού ποτηρίου» γίνεται ο χορός του Ησαΐα. Παρόµοιος χορός απαντάται στη λειτουργική Παράδοση και στις χειροτονίες των τριών βαθµών της Ιερωσύνης, δηλ. του ∆ιακόνου, Πρεσβυτέρου και Επισκόπου. Κατά τον χορό του Ησαΐα, προηγείται ο Ιερέας βαστώντας στα χέρια του το Ευαγγέλιο και δηλώνοντας διά του συµβόλου αυτού την πορεία που καλούνται να διανύσουν οι νεόνυµφοι, που είναι πορεία µε γνώµονα και φαροδείκτη-οδοδείκτη τον Χριστό. Ο κυκλικός χορός αποτελεί έκφραση χαράς και ευφροσύνης των νεόνυµφων και όλης της Χριστιανικής Κοινότητας. Για τον λόγο αυτό σ’ αυτή τη χαρά απαραιτήτως, συµµετέχει ενεργά και µάλιστα στην πρώτη θέση ο Ιερέας, για να δείξει τον τρόπο της πραγµατικής πανηγυρικής ατµόσφαιρας του µυστηρίου του Γάµου µέσα στην Εκκλησία. Σε πολλούς τόπους της Πατρίδας ο Ιερεύς δεν νοείται να απουσιάζει από το γαµήλιο Τραπέζι το οποίο καλείται να ευλογήσει, καθήµενος µάλιστα σε τιµητική θέση, ως εκπρόσωπος του Θεού, µαζί µε τους γονείς και τους άµεσους συγγενείς των νεόνυµφων και σύρει και αυτός σεµνό τον αρχικό χορό µε τους νεόνυµφους διατηρώντας την ιεροπρέπεια που αρµόζει στην υψηλή εκκλησιαστική θέση και την παρουσία του ως Κληρικού.
ΤΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΤΕΦΑΝΑ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΕΝΑΣ ΕΚ ΤΩΝ ΣΥΖΥΓΩΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ; Ή ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ∆ΙΑΖΥΓΙΟΥ;
Πρώτα η Εκκλησία είχε κοινά στέφανα για όλο τον κόσµο. Εν συνεχεία το κάθε νέο ζευγάρι έφτιαχνε τα δικά του. Μέχρι σήµερα ισχύει αυτό το έθιµο. Τα στέφανα από τους νεονύµφους διατηρούνται σε ειδική θήκη. Αυτή συνήθως διατηρείται στην κρεβατοκάµαρα. Στο παραπάνω ερώτηµα η απάντηση που συνήθως δίδει ο απλός λαός, είναι ότι κατά τον θάνατο ενός εκ των δύο η πρόληψη θέλει το ένα από τα δύο στέφανα να µπαίνει µαζί του στον τάφο, ενώ άλλη πρόληψη λέει ότι τα στέφανα παραµένουν µέσα στην κρεβατοκάµαρα µέχρι του θανάτου και του άλλου µέλους, οπότε τότε µπαίνουν και τα δύο στέφανα στον τάφο του δευτέρου, δηλώνοντας έτσι ότι ο θάνατος σταµατάει το συγκεκριµένο ανδρόγυνο. Αυτά όµως εντάσσονται στη σφαίρα των προλήψεων και δεν έχουν καµιά απολύτως σχέση µε την ορθόδοξη ζωή. Τα στέφανα, εφόσον επέρχεται θάνατος ή διαζύγιο, µπορούν οι άµεσοι συγγενείς να τα προσκοµίζουν στον Ναό. Τα ίδια στέφανα µπορούν να τοποθετούνται στο χωνευτήρι, αφού πρώτα καούν. Για τον λόγο αυτό, όπως σηµειώσαµε τα στέφανα ήταν λειτουργικά σκεύη του Ναού. Αυτό σήµαινε ότι τα στέφανα ήταν κοινά για όλους τούς πιστούς και όχι όπως συµβαίνει σήµερα όλα να ιδιωτικοποιούνται.
Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΗΜΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΟΥ
Όταν τελειώσει η Ακολουθία του Αρραβώνα, αρχίζει το Ι. Μυστήριο του Γάµου. Σήµερα στο τέλος του αρραβώνα δεν τελείται απόλυση, άλλα συναπτά µε τους ψαλµικούς στίχους «Μακάριοι οι φοβούµενοι τον Κύριον…» γίνεται η έναρξη του Γάµου, µε το «Ευλογηµένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος» από τον Ιερέα ο οποίος βρίσκεται µπροστά στο ευπρεπισµένο τραπέζι µπροστά από τους µελλονύµφους και στραµµένος προς την ανατολή. Ακολούθως ασπάζονται το Ευαγγέλιο οι µελλόνυµφοι και ο παράνυµφος ή οι παράνυµφοι. Ακολουθούν τα «ειρηνικά». Σειρά αιτηµάτων, κατά τα οποία παρακαλείται ο Κύριος να ευλογήσει τον Γάµο των µελλονύµφων, όπως ευλόγησε τότε, καθώς επίσης για ευτεκνία, ακατάγνωστο διαγωγή και αγάπη. Οι µελλόνυµφοι στέκονται πλέον στο κέντρο του Σολέα του Ναού, µπροστά από το Θυσιαστήριο, δηλώνοντας µε τη στάση τους ότι όλοι οι πιστοί ενώπιον του Θεού είµαστε ταπεινοί δούλοι ενός αφέντη. Οι µελλόνυµφοι κατά την ώρα αυτή δεν έχουν ενωµένα τα χέρια τους, αλλά έχουν τα χέρια τους µπροστά. Μετά τα «Ειρηνικά» ακολουθούν οι ευχές από τον Ιερέα.. «Ευλογητός ο Θεός ο του µυστικού και άχραντου γάµου Ιερουργός…» και «Ο Θεός ο άγιος ο πλάσας εκ χοός τον άνθρωπον…» κατά την απαγγελία αυτής της ευχής γίνεται «η άρµοση» το δέσιµο των χεριών των µελλονύµφων. Η ένωση των χεριών συµβολίζει το τέλειο της ενώσεως αυτών των δύο ανθρώπων, που αποφασίζουν από κοινού και µε την ευλογία της Εκκλησίας να ζήσουν µέχρι τέλους µαζί. Πρόκειται για µια πολύ συµβολική πράξη και γεµάτη ιερότητα τελετουργία. Ο Ιερέας λαµβάνοντας τα χέρια των µελλονύµφων εκείνη την στιγµή ιερουργεί. ∆εν είναι απλή η κίνηση. Η άρµοση των χειρών αποτελεί θα λέγαµε το σήµα κατατεθέν, της σαρκικής ενώσεως των µελλονύµφων. Από εκείνη τη στιγµή δένονται οι δύο άνθρωποι σε ένα σώµα και πορεύονται στη ζωή τους πάντα ενωµένοι.
Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΗΜΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΟΥ
Μετά το πέρας της ενώσεως των χεριών ακολουθεί η πανηγυρική στέψη των νεόνυµφων. Ο Ιερέας λαµβάνει πάνω από το Ευαγγέλιο, όπου είναι τοποθετηµένα, τα στέφανα και, αφού πρώτα τα σταυρώσει τρεις φορές πάνω στο Ευαγγέλιο «εις το όνοµα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος», ακολούθως στεφανώνει τρεις φορές πρώτα το γαµπρό στο όνοµα της Αγ. Τριάδος, σχηµατίζοντας κάθε φορά το σύµβολο του Σταυρού στην κεφαλή του.
Έπειτα στεφανώνει τη νύφη στην κεφαλή της µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο λέγοντας κάθε φορά «Στέφεται ο δούλος του Θεού (δείνα) την δούλη του Θεού (δείνα) εις το όνοµα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος». Η στέψη δεν γίνεται πάνω στα κεφάλια των νεόνυµφων αλλά στο µέτωπο τους. Σε παλαιότερες εποχές τα στέφανα, τίθονταν επί της Αγίας Τραπέζης. Μετά το πέρας της στέψεως ο Ιερέας τοποθετεί τα στέφανα επί των κεφαλών των νεόνυµφων και ακολούθως ο παράνυµφος-κουµπάρος παραλαµβάνει τα στέφανα µε τα χέρια του σταυρωτά και τα σταυρώνει τρεις φορές. Ο παράνυµφος για την πράξη αυτή στέκεται ακριβώς πίσω από τους νεόνυµφους.
Η πράξη αυτή της αλλαγής των στεφάνων από τον παράνυµφο είναι συµβολική. Συµβολίζει τη συµµετοχή του, ως πρόσωπο σεβαστό και ιδιαίτερα αγαπητό, από τους νεόνυµφους, στη νέα οικογένεια, όπου οφείλει µε πνεύµα συνέσεως και σοφίας να αγωνίζεται κι αυτός ως πνευµατικός αδελφός για τη στερέωση και το ακλυδώνιστο αυτού του γάµου. Η παρουσία του παρανύµφου δηλώνει ακόµη και τη µαρτυρία του ενώπιον Θεού και ανθρώπων, ότι θα αγωνισθεί µε κάθε τρόπο, ώστε το νέο ζευγάρι να τελεί πάντοτε εν αγάπη και προκοπή.
Μετά την στέψη ο ιερέας πρώτα ψάλλει το «Κύριε ο Θεός ηµών δόξη και τιµή στεφάνωσον αυτούς» το όποιο τρισσεύεται και από τους ψάλτες. Η ψαλµωδία αυτού του ύµνου είναι επίσης πολύ σηµαντική. ∆ηλώνει ότι οι νεόνυµφοι επιβραβεύονται από τον Κύριο και Θεό µας κατ’ αυτήν την ευλογηµένη στιγµή του γάµου τους. Αυτή η επιβράβευση µε τον υπέροχο αυτό ύµνο, δηλώνει ότι οι νεόνυµφοι για να βραβευθούν αγωνίστηκαν τέλεια. Κι αυτός ο αγώνας δεν είναι άλλος από την αγνότητα που τήρησαν µέχρι εκείνη τη στιγµή. Και είναι αλήθεια ότι το να κρατηθεί κάποιος αγνός µέχρι την ήµερα του Γάµου του, θεωρείται, ιδιαιτέρως σήµερα, µεγάλος άθλος.
Ακολουθεί η απαγγελία της Κυριακής προσευχής «Πάτερ ηµών…» που λέγεται από όλους τους παρευρισκόµενους στο µυστήριο µε πρωτοκορυφαίους τους νεόνυµφους. Μετά ακολουθεί η ειρήνευση από τον Ιερέα κι έπειτα η ευχή του ποτηρίου «Ο Θεός ο πάντα ποιήσας…». Κατά την διάρκεια της αναγνώσεως της ευχής, ευλογεί διά της δεξιάς χειρός του ο Ιερέας το προσφερόµενο ποτήριο γεµάτο ερυθρού οίνου. Κατά τούς παλαιότερους χρόνους οι νεόνυµφοι κατ’ αυτήν την στιγµή κοινωνούσαν των Αχράντων Μυστηρίων. Κανονικά θα έπρεπε σε κάθε Θεία Λειτουργία να µεταλαµβάναµε όλοι οι παρόντες τα Άχραντα Μυστήρια, επειδή όµως διάφοροι πνευµατικοί λόγοι, που ρυθµίζονται από τον Πνευµατικό -Εξοµολόγο, µας αποτρέπουν από την τακτικότατη Θεία Μετάληψη, θεσπίστηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας µας η µετάληψη του αντιδώρου (=δηλ. αντί του δώρου.). Το ίδιο και εδώ αντί της Θ. Κοινωνίας το κοινό Ποτήριο.
Ακολούθως γίνεται ο πανηγυρικός χορός του Ησαΐα, τρεις φορές γύρω από το τραπέζι που βρίσκεται µπροστά από τους νεόνυµφους. Στον Ιερό αυτό χορό, ο Ιερέας προπορεύεται βαστώντας στα χέρια του το Ευαγγέλιο και κρατώντας το χέρι του γαµπρού. Ακολουθεί όπισθεν των νεονύµφων ο παράνυµφος βαστώντας µε τα χέρια του τα στέφανά τους. Τα τροπάρια του χορού είναι τρία α) Ησαΐα χόρευε, β) Άγιοι Μάρτυρες, και γ) ∆όξα σοι Χριστέ ο Θεός. Μετά το πέρας του χορού ο Ιερεύς φέρνει τους νεονύµφους µπροστά στην Ωραία Πύλη και διαβάζει τις πολύ όµορφες ευχές «Μεγαλύνθητι Νυµφίε…» και «Και συ Νύµφη…». Μετά διαβάζει την ευχή της αναλήψεως των στεφάνων από τις κεφαλές των νεόνυµφων και, αφού παραλαµβάνει τα στέφανα, τα δίνει να τα ασπασθούν οι νεόνυµφοι και ο παράνυµφος και κάνει την απόλυση του Ι. Μυστηρίου.
Πριν την λήξη µε το «∆ι’ ευχών» ο Ιερέας µε το Ευαγγέλιο λύνει τα χέρια των νεονύµφων, δηλώνοντας συµβολικά ότι, από τώρα οι νεόνυµφοι πρέπει να ακολουθούν το λόγο του Θεού στη ζωή τους και ταυτόχρονα τους φανερώνει, ότι πλέον οι ζωές τους εξαρτώνται µονάχα από τον ίδιο τον Κύριο µας. Η συµβολική αυτή πράξη δηλώνει ακόµα, ότι µέσα στη συζυγική ζωή τους µέτρο και κανόνας γίνεται ο Νόµος του Ευαγγελίου, τον οποίο πρέπει απαρέγκλιτα και αγόγγυστα να τηρούν οι νεόνυµφοι για τη στερέωση του Γάµου τους.
Αµήν
+Aρχιµ. Σπυρίδωνος Κατραµάδου.
Πηγή Ενοριακά Φυλλάδια 4 Οκτ 2015 έως και 1 Νοε 2015