Η ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ
† ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ
Οι χριστιανικές γιορτές που γιορτάζουμε αυτές τις ημέρες είναι γεγονότα που ξεπερνούν τις στενές χωροχρονικές συναρτήσεις και αποσκοπούν να εντάξουν τον άνθρωπο στο μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας. Είναι τομές μέσα στον ιστορικό χρόνο, που τον αγκαλιάζουν και τον κάνουν αιωνιότητα. Είναι μεγάλα ορόσημα, με μοναδική λυτρωτική σημασία για τον πιστό.
Έτσι ο χρόνος για τον άνθρωπο που συμμετέχει στο γιορταστικό κύκλο της Εκκλησίας δεν είναι μία μονότονη ροή ωρών, ημερονυκτίων, εβδομάδων, μηνών και ετών, αλλά ενταγμένος στη λυτρωτική διάσταση αυτών των ήμερων του μεταφέρει το μήνυμα της εν Χριστώ αναγεννήσεως, την οποία καμία άλλη ενδοκοσμική δύναμη δεν μπορεί να προσφέρει.Σε αυτή τη λυτρωτική διάσταση μας μεταφέρει και η γιορτή των Θεοφανείων ή Επιφανειών ή Αγίων Φώτων, που είναι η αρχαιότερη μετά το Πάσχα Δεσποτική γιορτή. Το θέμα της είναι η βάπτιση του Κυρίου μας Ιησού Χρίστου από τον Άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό και η Θεοφάνεια (φωνή του Πατέρα για τον Υιό, κάθοδος του Αγίου Πνεύματος εν είδει περιστεράς).
Η αρχή της γιορτής είναι ανάλογη με τη γιορτή των Χριστουγέννων. Την 6η Ιανουαρίου οι Εθνικοί της Αιγύπτου και Αραβίας γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, το όποιο κατά τους αρχαίους υπολογισμούς συνέπιπτε με την 6η Ιανουαρίου και την αρχόμενη με την αύξηση της ημέρας νίκη του φωτός κατά του σκότους. Στις αρχές του 3ου αιώνα πρώτοι οι αιρετικοί οπαδοί του Βασιλείδου επιχείρησαν την αντικατάσταση της ειδωλολατρικής αυτής γιορτής με τη γιορτή της βαπτίσεως του Χριστού. Λίγο αργότερα η Εκκλησία μας αρχικά στην Ανατολή καθόρισε την 6η Ιανουαρίου ως ήμερα γιορτής των Επιφανειών ή Θεοφανείων.
1) Έτσι στην επιφάνεια των ψευδών θεών και αυτοκρατόρων η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία αντέταξε την επιφάνεια του Αληθινού Θεού και Βασιλέως Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τα αληθινά Θεοφάνεια. Επίσης στη λατρεία του ηλίου, που νικάει κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο το σκοτάδι της νύχτας, αντιπαρέθεσε τη λατρεία του Αληθινού πνευματικού Ηλίου, του Χριστού, πού κατά τον ένδοξο Άγιο Προφήτη Ησαΐα «ανέτειλε στον εν σκότει και σκιά θανάτου καθήμενο κόσμο μας».
2) Επί πλέον η βάπτιση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και τα Θεοφάνεια σημαίνουν την ανάδειξη και παρουσία του Χριστού στον κόσμο ως Μεσσία και Λυτρωτή. Η φωνή του Πατέρα που ακούγεται κατά τη βάπτιση του Χριστού υποδηλώνει την ενθρόνιση Του ως του Μόνου και Αληθινού Βασιλέως και Κυρίου της ανθρωπότητας. Η βάπτιση του Χριστού εισάγει στον κόσμο ένα νέο είδος εξουσίας, την εξουσία και την δύναμη την πνευματική που εκπηγάζουν από την αγάπη και τα παθήματα χάρη των άλλων.
3) Η γιορτή των Θεοφανείων αποτελεί και την απαρχή του Χριστιανικού Βαπτίσματος και του Αγιασμού όλου του κόσμου. Στον Ιορδάνη ο Χριστός αγίασε τα ύδατα ώστε να γίνουν «ἀγιασμοῦ δῶρον, ἀμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων ἀλεξιτήριον, δαίμοσιν ὀλέθριον, ταῖς ἐναντίαις δυνάμεσιν ἀπρόσιτον». Είναι γνωστό ότι στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες την ημέρα των «Θεοφανείων» γινόταν και ο φωτισμός δηλ. το βάπτισμα των κατηχουμένων, από το οποίο η γιορτή των Θεοφανείων ονομάσθηκε και γιορτή των Φώτων.
4) Το βαθύτερο νόημα της γιορτής των Θεοφανείων φανερώνεται σε εκείνους, οι οποίοι θα λουσθούν στα πνευματικά νάματα του Ιορδάνου, την Αγία μας Εκκλησία και θα καθαρίσουν με τον αγιασμό τις αισθήσεις τους από το συσκοτισμό της καθημερινότητας. Σε εκείνους που θα προσεγγίσουν το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας όχι νοησιαρχικά, αλλά βιωματικά. Τότε μπορούμε να δούμε με έκπληξη και δέος ότι τα γεγονότα αυτών των ήμερων είναι τόσο κοντά μας και έχουν να μας δώσουν ένα μήνυμα τόσο σύγχρονο και τόσο επίκαιρο.
Μήνυμα πνευματικής ελευθερίας, μήνυμα σωστικό, μήνυμα πού διαφυλάσσεται δύο χιλιάδες χρόνια τώρα στο χώρο της Εκκλησίας, που είναι ο παρατεινόμενος στους αιώνες Χριστός και αποτελεί το χώρο της λυτρώσεως και καταφάσεως της ανθρώπινης αξίας. Εντός και μόνο του Αγίου Σώματος του Χριστού δηλ. εντός της Εκκλησίας μας διασώζεται η αρχέγονη κληρονομιά του ανθρώπου και ορίζεται το νόημα του υπάρχειν και ζειν μέσα στον κόσμο. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις γίνεται αντιληπτό το θεολογικό βάθος των ευχών της γιορτής των Θεοφανείων, που είναι γεμάτες ενεστωτικές σωτηριολογικές εκφράσεις και αποτελούν ύμνο της ανακαινισμένης εν Χριστώ κτίσεως: «Σήμερον τά τοῦ Ιορδάνου νάματα, μεταποιεῖται τῇ τοῦ Κυρίου παρουσίᾳ. Σήμερον ρείθροις μυστικοῖς πᾶσα ἡ κτίσις ἀρδεύεται. Σήμερον τοῦ σκότους ἐλυτρώθημεν, καί τῷ φωτί τῆς θεογνωσίας καταυγαζόμεθα. Σήμερον ἡ ἀχλῦς τοῦ κόσμου καθαίρεται τῇ επιφνείᾳ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Σήμερον τά ἄνω τοῖς κάτω συνεορτάζει καί τά κάτω τοῖς ἄνω συνομιλεῖ. Σήμερον λαμπαδοφεγγεῖ πᾶσα ἡ κτίσις ἄνωθεν. Σήμερον ἡ πλάνη κατήργηται, καί ὀδόν ἡμῖν σωτηρίας ἐργάζεται ἡ τοῦ Δεσπότου ἐπέλευσις…»
Πηγή Ενοριακό Φυλλάδιο 6 Ιαν 2019