Όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής τελείται η Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Τι είναι αυτή η Λειτουργία και γιατί γίνεται μόνο κατά τη Μ. Τεσσαρακοστή; Η Εκκλησία μας έχει εν χρήσει τρεις θ. Λειτουργίες κατά τις οποίες γίνεται Θυσία: Την Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, την Λειτουργία του Βασιλείου και τη Λειτουργία του Ιακώβου. Όλες όμως αυτές οι Λειτουργίες έχουν πανηγυρικό και χαρμόσυνο χαρακτήρα. Αλλά η Μ. Τεσσαρακοστή είναι πένθιμος περίοδος. Για το λόγο αυτό η Εκκλησία μας όρισε να μη γίνονται οι Λειτουργίες αυτές παρά μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής. (Κανόνας 49ος της εν Λαοδικεία Συνόδου).
Οι παλιοί όμως χριστιανοί δεν μεταλάμβαναν των θ. Μυστηρίων μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές, αλλά ακόμη συχνότερα. Ο Μ. Βασίλειος σε μία επιστολή του (προς Καισαρία) αναφέρει ότι οι πιστοί της περιοχής του είχαν συνήθεια να μεταλαμβάνουν και 4 ή και 5 φορές την εβδομάδα! Γνώριζαν οι παλιοί Χριστιανοί ότι χωρίς συχνή μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων δεν είναι δυνατό να ζουν «εν Χριστώ». Ο Χριστός δεν είναι μία αφηρημένη ιδέα. Δεν είναι μία απρόσωπος δύναμη. Ο Χριστός το Δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι ο Υιός του Θεού, που σε ορισμένη χρονική στιγμή έγινε άνθρωπος «δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν» και σταυρώθηκε και πέθανε και ετάφη και ανέστη εκ νεκρών και ανελήφθη εν δόξη εις τους ουρανούς και «εκάθισεν εν δεξιά του Πατρός». Ο Χριστός είναι, όπως είπε ο Ίδιος, «βρώσις και πόσις». . Στο Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας ο Χριστός, ο «Αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», αυτό-προσφέρεται στους πιστούς υπό τη μορφή του άρτου και του οίνου, τα οποία έχουν, κατά τρόπο απερινόητο και μυστηριώδη, μεταβληθεί σε αυτό τούτο το Άχραντο Σώμα Του και σε αυτό τούτο το Τίμιο Αίμα Του. Ο Χριστός είναι ο αγιασμός μας, το φως μας, η ζωή μας.
Πώς όμως θα κοινωνούν συχνά οι πιστοί, αφού Θ. Λειτουργία δε γίνεται παρά μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής; Η Εκκλησία μας βρήκε τρόπο: Καθόρισε να τελείται κατά τις άλλες μέρες της Μ. Τεσσαρακοστής μία άλλη Λειτουργία, η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Κατά τη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δε γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Αλλά τι γίνεται; Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθεί -γι’ αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων- κατά την προηγηθείσα Θ. Λειτουργία της Κυριακής, είναι πλέον Σώμα και Αίμα Χριστού, και προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.
Λεπτομερέστερα: Ο Ιερέας κάθε Κυριακή κόβει από το πρόσφορο το τετράγωνο εκείνο τεμάχιο της σφραγίδας που γράφει ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ το λεγόμενο «Αμνόν»,, και τον τοποθετεί επάνω στο Δισκάριο. Μετά από λίγο, κατά τη στιγμή του «Σε υμνούμεν...», το τεμάχιο αυτό και του άρτου θα μεταβληθεί δια της ευλογίας του Ιερέως σε Σώμα του Κυρίου, όπως και ο οίνος, που είναι στο Ποτήριο, θα μεταβληθεί σε αυτό Αίμα του Κυρίου. Όταν όμως βρισκόμαστε στη πένθιμο περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, ο Ιερέας, κατά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής, δεν θα κόψει ένα μόνο τεμάχιο εκ της σφραγίδας του προσφόρου, αλλά περισσότερα (συνήθως τρία), ανάλογα προς τον αριθμό των Λειτουργιών των Προηγιασμένων που θα τελέσει κατά την εβδομάδα. Τα τεμάχια αυτά, θα τα ευλογήσει κατά την ώρα που πρέπει και αυτά θα μεταβληθούν σε Σώμα Χριστού. Από αυτά το ένα θα χρησιμοποιηθεί για τη θεία Μετάληψη της Κυριακής, τα άλλα θα εμβαπτισθούν στο Ποτήριο, όπου το άγιο Αίμα του Κυρίου, και θα φυλαχθούν σε ειδικό κιβώτιο, το ιερό Αρτοφόριο, για τις Λειτουργίες των Προηγιασμένων Τ. Δώρων που θα γίνουν εντός της εβδομάδας. Κατ’ αυτές τις Λειτουργίες ο Ιερέας θα προσφέρει στους πιστούς προς μετάληψη τα Προηγιασμένα αυτά Δώρα.
Η Λειτουργία των Προηγιασμένων είναι συνυφασμένη με την Ακολουθία του Εσπερινού, είναι δηλαδή συνήθως βραδινή. Αυτό έχει θεσπιστεί, διότι οι παλιοί Χριστιανοί κατά τις ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής διετέλουν τελείως άσιτοι (νηστικοί) μέχρι των εσπερινών ωρών. Μπορούσαν λοιπόν να εκκλησιαστούν και να κοινωνήσουν κατά τις εσπερινές ώρες. Σήμερα η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται και κατά την εσπέρα συνηθέστερα όμως τελείται κατά τις πρωινές ώρες προς διευκόλυνση των πιστών. Η Λειτουργία αυτή δεν έχει τον πανηγυρικό και θριαμβευτικό τόνο των άλλων Λειτουργιών, αλλά δεσπόζει σε αυτή το πένθιμο και κυρίως το κατανυκτικό στοιχείο.
Η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής.
Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τελείται μόνο τις 3 πρώτες μέρες Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη. Επίσης τελείται και κατά τις ημέρες Εορτών ευρισκομένων εκτός της περιόδου της Μ. Τεσσαρακοστής εκτός της Δεσποτικής Εορτής του Ευαγγελισμού. Δεν τελείται ποτέ κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής,. Ο Ιερέας τα ονόματα που θα του δώσουμε θα τα μνημονεύσει στην Πρόθεση, στη Λειτουργία του Σαββάτου ή της Κυριακής. Επίσης, κατά τη Λειτουργία των Προηγιασμένων δε γίνονται μνημόσυνα.
Από το βιβλίο «Περίοδος Τριωδίου». † Αρχιμανδρίτου π. Επιφανίου Ι. Θεοδωρόπουλου.