Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΜΑΣ ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ
Από πέρυσι ήδη, αλλά πολύ περισσότερο φέτος για τους θεσμικά, αλλά και για τους ουσιαστικά χριστιανούς, ο εορτασμός του Πάσχα, που θα γίνει υπό πίεσιν, έχει φέρει στην επιφάνεια πολλά τεχνικά και ουσιαστικά θέματα.
Η ρουτίνα της παγιωμένης συνήθειας και το τυπικό που έχει αποχτήσει σταδιακά πέτρινη ακαμψία, είναι πλέον συνήθειες, για μεν τους θρησκευόμενους ψυχολογικής εν πολλοίς ανακούφισης, για δε τους μη θρησκευόμενους, «συμμετοχή» σε φολκλορικές τοπικές συνήθειες! Αυτό πάντοτε, και τώρα έκδηλα με την ελλιπή συμμετοχή, λόγω του υπερβολικού πολλές φορές ψυχολογικού , φόβου του ιού. Ας μη φοβόμαστε, τουλάχιστον όσοι θέλουμε να είμαστε χριστιανοί, να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.
Η Θεία Λειτουργία έχει καταλήξει εορταστικό τυπικό, όχι υλοποίηση του λόγου του Χριστού «Τοΰτο ποιείτε εις τήν έμήν άνάμνησιν»! Η μετάληψη είναι απόηχος και ανάμνηση παιδικής εορταστικής συνήθειας (Χριστούγεννα-Πάσχα-Παναγίας) και όχι συνειδητοποιημένη αποδοχή του λόγου του Χριστού «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον»! Η προσευχή έχει καταντήσει ψυχολογική πίεση αιτημάτων για κάλυψη αναγκών ή θεμάτων υγιείας. Έχει εκπέσει δηλαδή, για τους περισσότερους, στην φρικαλέα επιπολαιότητα: «Ας μπούμε να ανάψουμε ένα κερί»! Η μεγαλύτερη γιορτή του ετήσιου εκκλησιαστικού κύκλου, η γιορτή του Πάσχα, συνδυασμένη με την άνοιξη και την επιστροφή στον τόπο καταγωγής, για συνεορτασμό με τους συγγενείς, αποχτάει ένα στοιχείο βιταλιστικό, που επιτείνει το «σκόρπισμα» και γίνεται ανακουφιστική ανάπαυλα στην καθημερινή ρουτίνα και όχι προσκυνηματική αναζωογόνηση και προσθήκη πίστεως, έστω σ’ εκείνους που υπάρχει η πίστη. Η φόρτιση της ατμοσφαιρικής συνήθειας συντρίβει την ουσία του εορτασμού.
Κεφαλαιώδες εμπόδιο συμμετοχής και η μορφή της γλώσσας! Πώς να αντέξεις 1 1/2, 2 1/’2, 4 1/2 ώρες ακολουθία, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι τα διαμειβόμενα; Αλλά να προσπαθείς σαν «τυφλός», αγνοών την γλώσσα, δια της «αφής» και του θεάματος, να συμμετάσχεις στα τελούμενα;
Η Μ. Εβδομάδα έχει ένα εντυπωσιακό «σκηνογραφικό» αποτύπωμα για αναπληρωτική αντιστάθμιση της προσοχής των χριστιανών, που δεν κατανοούν τα λεγάμενα. Έχει συγχρόνως μια ακατανόητη σύγχυση χρονικών δεδομένων. Το βράδυ διαβάζουμε τον Όρθρο της επόμενης μέρας και το πρωί τελούμε … Εσπερινό! !!και ακούς τον παπά το βράδυ να δέεται και για σένα λέγοντας: «Πληρώσωμεν τήν εωθινήν δέησιν…» ενώ το πρωί μόλις έχει ξημερώσει!: «Εσπέρας προκείμενον»! Και αυτά να μην ενοχλούν κανένα και λόγω της παγιωμένης συνήθειας και της γλωσσικής άγνοιας.
Στον Ορθόδοξο χώρο η ιεροποίηση της παράδοσης έχει θέσει στο απυρόβλητο ακόμα και τα παράλογα! Και για μεν το πρώτο ήμισυ του 20 αιώνα τα πράγματα ήταν κοινωνικά αδιατάραχα. Το δεύτερο ήμισυ του 20 αιώνα και κατά τον διανυόμενο 21ο αιώνα, με ανατροπές, αναταράξεις, ταχύτητα, ηλεκτρονικά μέσα, και τον υποκειμενισμό, που κυριαρχεί ως κριτήριο θέασης και αξιολόγησης των πάντων, κάθε αφελής απλουστευτική και «πνευματική» εξήγηση όλων αυτών καταντά και είναι δικαιολογία των αδικαιολογήτων!
Τώρα που η πανδημία την οποία υφιστάμεθα και περνάμε, ανατρέπει τα αυτονόητα και ανατινάζει τα δεδομένα, μήπως ήταν καλό να κάνουμε την ανάγκη φιλοτιμία και να «άποκαταστήσωμεν εις τό ορθόν» θέματα που φαίνονται μεν τυπικά όπως Ακολουθίες και περιεχόμενό τους, είναι όμως προϋπόθεση και βάση συνειδητού συνδέσμου με το Σώμα της Εκκλησίας του Χριστού;
Μήπως πρέπει να διδάξουμε ότι η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι υπόθεση της μιας εκ των τριών μεταλήψεων του έτους, αφού την Μ. Εβδομάδα γιορτάζουμε την παράδοση σε μας από τον Χριστό των Φρικτών Μυστηρίων, την Μ. Πέμπτη το πρωί.
Μήπως πρέπει να θέσουμε το θέμα της Ευχαριστιακής συμμετοχής, ως υπόθεση κατεπείγουσα και για το τι πιστεύουμε και για το πώς συμμετέχουμε;
Η Μ. Εβδομάδα θέτει απαιτητικά το ερώτημα του Χριστού: Ύμεις δε τίνα με λέγετε είναι; Χωρίς, δεσμευτική απάντηση ζωής στην ερώτηση αυτή η Εκκλησία καταντάει μία ευσεβής απάτη. Αν η ακολουθία των Παθών, το βράδυ της Μ. Πέμπτης είναι 4 ώρες και 12 Ευαγγελικά Αποσπάσματα δεν είναι για την Εκκλησία το μείζον. Αυτό που πρέπει να δούμε είναι αν βοηθάει τους μετέχοντας στην συνειδητοποίηση του Σταυρού, ως του κυρίως Χριστιανικού Μυστηρίου. Αν η διαδρομή του Χριστού μάς μαθαίνει ότι δια Σταυρού έρχεται στην ζωή μας χαρά κα ανάσταση αν μας μαθαίνει ότι δια του Σταυρού στον οποίον ανερχόμαστε και εμείς, δεν «προσηλώνουμε» τους άλλους!
Η Μ. Παρασκευή έχει πλέον καταλήξει ένα θρησκευτικό φολκλόρ. Ο Επιτάφιος και τα Εγκώμια μονοπωλούν τις εντυπώσεις, το ενδιαφέρον και την συμμετοχή.
Μένει ανοιχτή εκκρεμότητα και πληγή όχι τόσο το κατά πόσον το ενδιαφέρον και η συμμετοχή είναι γνήσια όσο το κατά πόσον υπάρχουν συνθήκες να αφουγκραστούμε πίσω από τα βρισίδια για τον Ιούδα και τους Εβραίους, τους οποίους καταριόμαστε, ενώ ο Χριστός δέεται για τους σταυρωτές Του! αυτό που γιορτάζεται. Δηλαδή το ότι: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε σε θάνατο τον υιό του, για να μη χάνεται όποιος πιστεύει σ’ αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια» (Ιω. 3,16)
Φυσικό ψυχολογικό αυτονόητο να «αρέσουν και να συγκινούν» τα Εγκώμια και ο Επιτάφιος και ουδείς ψόγος. Όμως ως παρεπόμενα της λατρείας, όχι ως το λατρευόμενον!! Η κατάληξη του Επιταφίου είναι ελπίδα νοήματος στη ζωή μας, περιγραφόμενη από μια μεγαλειώδη εικόνα από τον προφήτη Ιεζεκιήλ. Επιστρέφοντας στον Ναό μετά την περιφορά ακούμε όλοι την διαβεβαίωση του Θεού ότι θα ανοίξει τα μνήματά μας και θα επανασυναρμολογήσει τα ξηρά οστά μας και θα μας δώσει ζωή! Γιατί;; Γιατί ο Χριστός ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να αφήσει τους αγαπημένους Του στην ανυπαρξία. Επιστρέφουμε στο σπίτι μας το βράδυ της Μ. Παρασκευής πλημμυρισμένοι με την γλυκύτερη ελπίδα. Πώς όμως να γίνει αυτό, όταν δεν κατάλαβες τι είπε ο προφήτης;;
Το Μ. Σάββατο, στην σωστή εκδοχή του εορτασμού του, είναι ημέρα πλήρους ησυχίας και σιγής. «Σιγὴ πολλὴ ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὁ Βασιλεὺς ὑπνοῖ…». Σιωπή μπροστά στο μεγαλύτερο και φρικτότερο γεγονός. Στο γεγονός του θανάτου. Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράφει ή να υμνηθεί ότι ο Χριστός βρίσκεται «Εν τάφω σωματικώς I εν άδου δε μετά ψυχής ώς Θεός I και εν θρόνω μετά Πατρός πάντα πληρών ό άπερίγραπτος.
Στη σωστή σειρά των πραγμάτων της Θ. Λατρείας, το Μ. Σάββατο περνούσε με σιωπή και απόλυτη ασιτία-νηστεία, έχει μείνει τώρα το μόνο του έτους αλάδωτο Σάββατο!, μέχρι τις 3.00μ.μ. η «ένάτην», όπως παλαιά ονομαζόταν. Και όπως «ο κόσμος άρχισε ένα απόγευμα» (…καί έγένετο εσπέρα καί έγένετο πρωί, ήμερα πρώτη… γι’ αυτό αρχίζουμε τις γιορτές με τον εσπερινό!) αρχίζαμε τον εορτασμό της Αναστάσεως του Χριστού το Μ. Σάββατο το απόγευμα. Γινόταν στις 3 μ.μ. ο Εσπερινός της Μεγαλοπρεπούς Εορτής, βαπτίζονταν οι «μέλλοντες γενέσθαι Χριστιανοί» εξ ου και τα μεγάλα Αναγνώσματα οι ψαλμώδησις του Ύμνου των Τριών Παίδων «Τόν Κύριον υμνειτε» και το αντί Τρισάγιου στή Θ. Λειτουργία το «Όσοι εις Χριστόν έβαπτίσθητε» και ετελείτο η πρώτη Θ. Λειτουργία της Αναστάσεως, στο μέσον της οποίας με εφύμνιο τον τελευταίο 8 στίχο του Ψαλμού 81 …Ανάστα ό Θεός, κρίνων την γην…, γίνεται θερμοτάτη έκκληση του Ιερουργού και του Λαού προς τον Χριστό να εγερθεί και να καταδικάσει την αδικία και ταλαιπωρία των πενήτων και πτωχών και να αποκαταστήσει δικαιοσύνην.
Σήμερα στο σημείο γίνεται κρότος, θόρυβος, ανοησίες, «εκδηλώματα τής χαράς τής Αναστάσεως»… σε ημέρα Νηστείας!! Άβυσσος άβυσσον επικαλείται… Η Ανάσταση του Χριστού σκουπίζει κάθε δάκρυ από τα ανθρώπινα μάτια και καταργεί τον θάνατο, τώρα ψυχικά και στην συνέχεια σωματοψυχικά. Στο αφελές λοιπόν show, που έχει επικρατήσει, η πρώτη λειτουργία της Αναστάσεως γίνεται… το πρωί του Μ. Σαββάτου (!!) και μετά από όλα τα αναστάσιμα εσπέρια που ψάλλουμε… οι χριστιανοί συνεχίζουν την νηστεία, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι είναι και αθεολόγητη υπόθεση και ανόητη, αφού η Γιορτή προσδιορίζει τη νηστεία και όχι η νηστεία την γιορτή. Όμως το show συνεχίζεται και στη δεύτερη Λειτουργία, που αντί να τελεσθεί το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, τελείται τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, με αφελή φιλοτιμία να ψαλλεί το τροπάριο Χριστός Ανέστη… στις 12 τα μεσάνυχτα!!
Προφανέστατα ο Χριστός θα ξεκαρδίζεται στα γέλια με την… ιδιωτεία των κατ’ όνομα μαθητών Του, που θέλουν να φαντάζονται ότι… δίκην Canaveral… εκτοξεύθηκε από τον τάφο του στις 12 ακριβώς!! Ας σοβαρευτούμε όμως.
Τα Χριστούγεννα και η Ανάσταση είναι οι ΜΟΝΕΣ γιορτές που τελούμε, μέσα στην ίδια εορταστική μέρα, δύο φορές το Μυστήριο της Ευχαριστίας. Μία με τον εσπερινό της εορτής και με Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου και μία με τον όρθρο της εορτής και με Θ. Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Η Ανάσταση δεν είναι φολκλορική ανάμνηση ούτε εθιμοτυπική επέτειος. Ή είναι η ζωή μας ο Χριστός και η Ανάστασή Του προσδοκία (όπως λέμε στο Πιστεύω…) και της δικής μας αναστάσεως, ή αν δεν είναι, ας μη συντρίβουμε την ελπίδα των ανθρώπων. Η Εκκλησία δεν είναι μια κοινότητα-γυάλα μέσα στην οποία ομοϊδεάτες καθόμαστε άνετα κλεισμένοι στον εαυτό μας και απολαμβάνουμε τα όμορφα και καλά έθιμά μας, που «πάντα έτσι κάναμε»!! Μια τέτοια αντίληψη και στάση «διώχνει» από την Εκκλησία τους σκεπτόμενους ανθρώπους που δεν επιθυμούν να είναι μέλη ενός χριστιανισμού… μη βιώσιμου! Το αναγκαστικό πλαίσιο εορτασμού, που επιβάλλεται φέτος από τις συντεταγμένες της καθημερινότητας, 9 μ.μ. Ανάσταση, λόγω απαγορεύσεων κυκλοφορίας, ας γίνει, έστω εξ ανάγκης, φιλοτιμία, να επιστρέφουμε στην σωστή λατρευτική έκφραση την εορτή της Αναστάσεως. Δηλαδή, η επίσημη πρώτη Θ. Λειτουργία της Αναστάσεως με το εσπερινό της εορτής το απόγευμα του Μ. Σαββάτου, και η δεύτερη Αναστάσιμη Θ. Λειτουργία το πρωί με τον Όρθρο της Κυριακής του Πάσχα και Εσπερινός Αγάπης το απόγευμα, όπως είναι φυσικό και λογικό.
Αν όμως μας νοιάζει απλώς να έρθουν και φέτος με την «λαμπαδούρα», ένα δεκάλεπτο τα μεσάνυχτα ή στις 9 έστω, έξω από τον ναό οι βαφτισμένοι ως χριστιανοί, τότε ας ετοιμάσουμε την ράχη μας για το φραγγέλιο που θα κρατάει Αυτός, που έγινε έξαλλος όταν ο Άννας και ο Καϊάφας μετέφεραν τις… λατρευτικές συναλλαγές, από το άκρο της πόλεως, που μέχρι τότε διεξαγόντουσαν, στο εσωτερικό του Ναού… για «να μην κουράζεται ο κόσμος»! «Καλή Ανάσταση», αδέρφια.