ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
†ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2022
Πατέρες και Αδελφοί, Με την Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, ανοίγει το «Τριώδιο». Ανοίγει μπροστά μας η Αγία μας Εκκλησία μία περίοδο 10 εβδομάδων, 70 ημερών που υποδιαιρείται αρχικά στις 4 Εβδομάδες ( ΤΕΛΩΝΟΥ & ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ, ΑΣΩΤΟΥ, ΑΠΟΚΡΕΩ Η΄ ΚΡΙΣΕΩΣ, ΚΑΙ ΤΥΡΙΝΗΣ ) στη συνέχεια, από την Κυριακή της Τυρινής το εσπέρας οι 5 Εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που τελειώνει την Παρασκευή προ της Εορτής του Λαζάρου και τέλος, από Κυριακή των Βαΐων, η Μεγάλη Εβδομάδα μέχρι το Μ. Σάββατο, πριν την ακολουθία της Αναστάσεως. Εισήλθαμε λοιπόν στο «ΤΡΙΩΔΙΟ» την πλέον κατανυκτική περίοδο του εκκλησιαστικού έτους, περίοδο με υπέροχους εκκλησιαστικούς ύμνους, που έχουν ως στόχο τους να μας βοηθήσουν σε εντονότερο πνευματικό αγώνα, σε προσευχητική περισυλλογή και να μας οδηγήσουν στο ζητούμενο της περιόδου αυτής, που είναι η μόνιμη και αληθινή μετάνοια. Μία πολύτιμη περίοδος, για να ζήσουμε την αλήθεια της Χάριτος του Θεού και να προετοιμαστούμε για τη μετοχή μας στη χαρά της Αναστάσεως του Χριστού. Στην Πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, την Κυριακή της προεισοδίου περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι γνωστά σε όλους τα ονόματα των δύο πρωταγωνιστών της ευαγγελικής παραβολής του Τελώνου και Φαρισαίου που ακούγονται, αλλά από το Αποστολικό Ανάγνωσμα το οποίο προηγείται, εκεί ακούμε τις εξής φράσεις από τον Απ. Παύλο προς τον μαθητή του, τον Πνευματικό Υιό του Τιμόθεο «Παιδί μου Τιμόθεε,
…… Παρηκολούθηκάς μου τῇ διδασκαλίᾳ, τῇ ἀγωγῇ, τῇ προθέσει, τῇ πίστει, τῇ μακροθυμίᾳ, τῇ ἀγάπῃ, τῇ ὑπομονῇ, τοῖς διωγμοῖς, τοῖς παθήμασιν».
Οι πρωταγωνιστές της Κυριακής δεν είναι μόνο οι δύο της Ευαγγελικής Διηγήσεως, ο λαλίστατος Φαρισαίος και ο σιωπηλός Τελώνης. Είναι και ένας ακόμη, αυτός που μιλάει προς τον μαθητή του, τον επίσκοπο Εφέσου Τιμόθεο, ο Απόστολος της Εκκλησίας και των Εθνών Παύλος. Ο Μέγας και Μοναδικός αυτός Απόστολος του Χριστού, στο Γράμμα του αυτό κάνει έναν απολογισμό της ζωής του, μία απαρίθμηση όσων έκανε και υπέμεινε για Χάρη του Χριστού και της Αγίας Του Εκκλησίας. Και ίσως κάποιος ρωτήσει: Γιατί, αλήθεια, τα απαριθμεί όλα αυτά στο γράμμα του αυτό; Γιατί αναφέρει στη συνέχεια όλους τους τόπους στους οποίους ταλαιπωρήθηκε, διώχθηκε, φυλακίσθηκε, λιθοβολήθηκε; Αφού όλα αυτά τα γνωρίζει το Πνευματικό του παιδί ο Τιμόθεος, ο οποίος παρακολούθησε από μικρό παιδί τη ζωή και την αναστροφή του και τον ακολούθησε ως συνέκδημος και συνεργός του στις αποστολικές του περιοδείες. Και ίσως κάποιοι ακόμη ρωτήσουν: Δηλαδή σε τελευταία ανάλυση, σε τι διαφέρει ο απολογισμός του Απ. Παύλου από εκείνον τον απολογισμό που κάνει ο Φαρισαίος; Γιατί ο ένας ο Παύλος επαινείται και ο άλλος ο ανώνυμος Φαρισαίος κατακρίνεται; Γιατί ο ένας προβάλλεται ως πρότυπο από την Εκκλησία και ο άλλος ως το παράδειγμα προς αποφυγή; Μπορεί βέβαια, αν κρίνουμε επιφανειακά και επιπόλαια, να υπάρχει κάποια ομοιότητα ανάμεσα στους δύο απολογισμούς, αλλά αν τους συγκρίνουμε προσεκτικότερα, θα διαπιστώσουμε την αβυσσαλέα διαφορά που τους χωρίζει, όπως χωρίζει και τους δύο ομιλητές και τις προσωπικότητές τους. Ο Παύλος δεν κάνει τον απολογισμό του ούτε για να εντυπωσιάσει κάποιον, ούτε για να καυχηθεί. Απευθύνεται ως Πνευματικός Πατέρας, γνήσιος Μαθητής του Ταπεινού Διδασκάλου Του, του Θεανθρώπου Χριστού στον Τιμόθεο, υπενθυμίζοντάς του όσα έχει περάσει στη διακονία του Ευαγγελίου και σκοπός του είναι να του διδάξει ότι ο δρόμος της πίστεως και της αφιερώσεως στη διακονία του Ευαγγελίου δεν είναι εύκολος.
Είναι «στενή και τεθλιμμένη ἡ ὁδός», και χρειάζεται αυτός που θα αποφασίσει να την βαδίσει, αφενός να είναι προετοιμασμένος για όσα πρόκειται να συναντήσει και αφετέρου να υπομένει με καρτερία και μακροθυμία και τους πειρασμούς και τους διωγμούς αλλά και τις ανάρμοστες πολλές φορές συμπεριφορές των ανθρώπων, οι οποίες φέρνουν τους διακόνους του Ευαγγελίου σε δύσκολη θέση και κάποιες φορές τους απογοητεύουν. Και ο λόγος για τον οποίο ο Απόστολος μπορεί να αντιμετωπίζει όλα αυτά με υπομονή είναι η εμπιστοσύνη και η πραγματική του αληθινή πίστη στον Θεό. Ο Παύλος δεν καυχάται ότι όλα όσα απαριθμεί είναι δικά του κατορθώματα, δηλώνει ευθαρσώς ότι «ἐκ πάντων με ἐΰῥύσατο ὁ Kύριος». Αποδίδει την αιτία της σωτηρίας του στον Θεό και τον δοξάζει όχι μόνο για αυτήν, αλλά και για την υπομονή, τη μακροθυμία και την αγάπη που του χάρισε προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του. Πιστεύει ακράδαντα ότι για όλα είναι αναγκαία η Χάρη του Θεού, ο Παράκλητος και ότι οι αρετές του ανθρώπου δεν είναι δικό μας κατόρθωμα, αλλά είναι καρπός του Παναγίου Πνεύματος. Γι᾽ αυτό και όταν καυχάται «ἐν τοῖς παθήμασι» του, δεν καυχάται για τον εαυτό του, αλλά για τη Χάρη του Θεού που τον αξίωσε να πάθει υπέρ του ονόματός Του, για τη χάρη η οποία «ἐν ἀσθενεία» και όχι «ἐν δυνάμει» τελειούται. Αντίθετα, ο Φαρισαίος κάνει απολογισμό έργων και αρετών, όχι για να δοξάσει τον Θεό, αλλά για να καυχηθεί ο ίδιος και να προβάλλει τον εαυτό του. Η ευχαριστία του προς τον Θεό δεν είναι ευχαριστία για τη βοήθειά Του, αλλά μέσο αυτοδικαιώσεως, το οποίο απαλείφει και τις όποιες ενάρετες πράξεις και συνήθειές του, με την κατάκριση και την καταδίκη των άλλων ανθρώπων. Δύο άνθρωποι από την Εκκλησία με δύο απολογισμούς τους. Ο ένας προϊόν ταπεινώσεως και αυτογνωσίας, ο άλλος εγωισμού και υπερηφανείας. Ο ένας αιτία ειλικρινούς ευχαριστίας προς τον Θεό, ο άλλος υποκριτικής αυτοπροβολής. Ο ένας πρότυπο μιμήσεως, ο άλλος παράδειγμα προς αποφυγήν. Ο ένας ο Πρωτοκορυφαίος ο Μέγας Παύλος, ο άλλος ο κατακριθείς Φαρισαίος. Και καλούμαστε από την Εκκλησία να αποφασίσουμε: Ποιόν θα αποφύγουμε και ποιόν θα ακολουθήσουμε; Ας αποφύγουμε τον τρόπο του Φαρισαίου και ας μιμηθούμε τον τρόπο του Απ. Παύλου. Ας υπομένουμε πειρασμούς και δοκιμασίες που επιτρέπει ο Θεός να μας επισκεφθούν σε προσωπικό, οικογενειακό, κοινωνικό ή εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Μην ξεχνούμε να ευχαριστούμε τον Θεό για την σωτηρία που μας προσφέρει από τις δοκιμασίες της ζωής μας για να αξιωθούμε δια της υπομονής και της Χάριτός Του και της αιωνίου σωτηρίας μας, μιμούμενοι τον Απ. Παύλο αλλά και τον ταπεινόφρονα ειλικρινώς μετανοήσαντα Τελώνη, του οποίου την ταπείνωση και τη μετάνοια μας προβάλει από την Ευαγγελική Διήγηση η Αγία μας Εκκλησία.
Πριν από 5 χρόνια είχα αναφέρει ένα γεγονός, δεν ξέρω πόσοι το θυμάστε. Θα το επαναλάβω γιατί έχει άμεση σχέση με την πρώτη αυτή Κυριακή της περίοδο του Τριωδίου. Ήρθε τέτοιες μέρες κάποιος χριστιανός, μου είπε το όνομά του, επειδή είχε πεθάνει ο πνευματικός του και αμέσως μου είπε: «Εγώ πάτερ μου, για να ξέρεις είμαι πολύ καλός χριστιανός, είμαι και ταπεινός, είμαι και δίκαιος». Τον ερωτώ. «Από που αυτό το συμπέρασμα για τον εαυτό σου;» Και μου απαντάει, «Έχω πολύτεκνη οικογένεια, είμαι τμηματάρχης στη τάδε Δημόσια Υπηρεσία, πηγαίνω κάθε Κυριακή και Μεγάλη γιορτή στην Εκκλησία, κάνω την προσευχή μου πρωί και βράδυ, δίνω ελεημοσύνες, και μάλιστα φτάνω μέχρι και την εντολή που δίνει ο Θεός, να δίνουμε μέχρι και το δέκατο από το μισθό μας, επισκέπτομαι τους αρρώστους στα νοσοκομεία, κατάκοιτους στα σπίτια, νηστεύω τις Τετάρτες και τις Παρασκευές και όλες τις Σαρακοστές, εξομολογούμαι τακτικά, κοινωνώ επίσης τακτικά …» Όλα αυτά βέβαια, δεν σας κρύβω τη σκέψη μου, μου θύμισαν αμέσως το Φαρισαίο της Ευαγγελικής Διηγήσεως, διότι τίποτε περισσότερο από το Φαρισαίο δεν είπε και αυτός, ως πιστός χριστιανός Φαρισαίος τα έκανε όλα τα τυπικά καλά.
«Διαβάζω την Κ. Διαθήκη», και ο Φαρισαίος ήξερε τον Νόμο του Θεού, «Και μάλιστα πολύ καλά και πολλά βιβλία, όπου κι αν πάω, όπου κι αν σταθώ, μιλάω για τον Αντίχριστο, για το φοβερό ΕΚΑΜ, για το 666, καυτηριάζω το κακό, κάνω αυστηρές παρατηρήσεις στο όνομα του δικαίου, και του Ευαγγελίου, σε όλους, στη γυναίκα μου, στα παιδιά μου, στους συγγενείς, στους υφισταμένους, στους γείτονες, τους εργάτες, τους συγκάτοικους, σ’ αυτούς που είναι στο δρόμο, παντού, σε όλους, σε όλους, …» δεν τον άφησα να συνεχίσει βέβαια, διότι είχα καταλάβει αρκετά, και κείνη τη στιγμή, με φώτισε ο Θεός και του είπα τα εξής :
«Αν θέλεις να μάθεις συ ο ίδιος, πόσο καλός άνθρωπος είσαι, και τι είδους χριστιανός είσαι, και αν αυτό που νομίζεις ότι είσαι, αρέσει στο Θεό, θα πας αμέσως τώρα μόλις φύγεις από δω, στη γυναίκα σου, στα παιδιά σου, και αύριο μεθαύριο στους συγκατοίκους της πολυκατοικίας, στους συγγενείς, στους συναδέλφους, και θα τους ρωτήσεις να σου πουν με απόλυτη ειλικρίνεια, τι γνώμη έχουν για σένα. Τι μουρμουρίζουν πίσω από την πλάτη σου; Τι γνώμη έχουν για τον Χριστιανισμό που αντιπροσωπεύεις. Αυτός είναι ο κανόνας που σου βάζω. Στη συνέχεια θα ξαναέρθεις εδώ μετά από μερικές μέρες να μου απαντήσεις. Μέχρι τότε δεν έχει Θ. Κοινωνία. Μόνο την αλήθεια θέλω να μου πεις, και όσοι διστάζουν να σου την πουν, να σου την γράψουν ανώνυμα, να την τυπώσουν και να στην παραδώσουν μέσε σε κλειστά φάκελλα για να ξέρεις. Και όταν ακούσεις και διαβάσεις τις γνώμες των συνανθρώπων σου, να σταθείς μπροστά στην εικόνα του Χριστού, και να Τον ρωτήσεις: «Ύστερα από όσα μου είπαν, και από όσα διάβασα, αν πεθάνω σήμερα Χριστέ μου, θα κληρονομήσω την συμμετοχή μου στη Βασιλεία Σου;» Βέβαια έφυγε θιγμένος, θυμωμένος, στεναχωρημένος και προβληματισμένος. Ευτυχώς όμως γύρισε ύστερα από 4 εβδομάδες. Έπεσε στα γόνατα μου και ομολόγησε φωνάζοντας: «Πατέρα μου είμαι αμαρτωλός, είμαι εγωιστής, μου ’παν ότι είμαι σκληρόκαρδος, συκοφάντης, θυμώδης, καβγατζής, γκρινιάρης, άδικος, κουτσομπόλης, υπερήφανος, κενόδοξος, λαίμαργος, φιλάργυρος, άπιστος, άθεος, και όλοι μηδενός εξαιρουμένου μου είπαν ότι είμαι υποκριτής. Και αν πεθάνω σήμερα, δεν έχω κανένα ίχνος μετανοίας, διότι έρχεται η εβδομάδα της Κυριακής της Κρίσεως, και ξέρω ότι εκείνη την Κυριακή διαβάζεται το Ευαγγέλιο της Κρίσεως. Αν πεθάνω που θα πάω;»
Πατέρες και αδελφοί μου, δεν νομίζω να χρειάζεται κάτι άλλο να σχολιάσω περισσότερο. Στη νέα αυτή Εκκλησιαστική περίοδο που εισήλθαμε την περίοδο του ΤΡΙΩΔΙΟΥ, να μάθουμε να προσευχόμαστε με ταπείνωση και με επίγνωση Τελωνική, δηλαδή ποιοι είμαστε. Η Εκκλησία από το πρωί στις άδειες καρέκλες από την ραθυμία μας, διά του Ι. Αναλογίου μας προέτρεψε « ΜΗ ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΕΘΑ ΦΑΡΙΣΑΙΚΩΣ ΑΔΕΛΦΟΙ» και «Ἑαυτοὺς ἀδελφοὶ ἅπαντες ταπεινώσωμεν, στεναγμοῖς καὶ ὀδυρμοῖς τύψωμεν τὴν συνείδησιν· ἵνα ἐν τῇ κρίσει τότε τῇ αἰωνίᾳ, ἐκεῖ ὀφθῶμεν πιστοὶ ἀνεύθυνοι, τυχόντες ἀφέσεως». Ας προσευχόμαστε συνεπώς και ας έχουμε πλήρη συναίσθηση, συντριβή και ταπείνωση, προσλαμβάνοντας αδελφικά τους άλλους. Καλό Τριώδιο. Αδελφοί και Πατέρες μου. Αμήν.
