ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΔΥΝΑΜΗ – ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ †ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡ. ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ
«Σταυρός, ὁ φύλαξ πάσης της οἰκουμένης. Σταυρός, ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας.
Σταυρός, βασιλέων τὸ κραταίωμα. Σταυρός, πιστῶν τὸ στήριγμα.
Σταυρός, ἀγγέλων ἡ δόξα καὶ τῶν δαιμόνων τὸ τραῦμα» (Ἐξαποστειλάριον)
Πριν από είκοσι αιώνες ο σταυρός ήταν όργανο ατιμωτικής τιμωρίας και φρικτού θανάτου. Οι Ρωμαίοι καταδίκαζαν στην ποινή της σταυρώσεως τους πιο μεγάλους εγκληματίες.
Σήμερα ο Σταυρός κυριαρχεί σ’ oλόκληρη τη ζωή των πιστών χριστιανών, σ’ oολόκληρη τη ζωή της Εκκλησίας μας, ως όργανο θυσίας, σωτηρίας, χαράς, αγιασμού και χάριτος.
Όπως γράφει ο Ι. Χρυσόστομος, «αυτό το καταραμένο και αποτρόπαιο σύμβολο της χειρότερης τιμωρίας τώρα έχει γίνει ποθητό και αξιαγάπητο». Παντού το βλέπεις. «Στην Αγία Τράπεζα, στις χειροτονίες των Ιερέων, στη Θ. Λειτουργία, στα σπίτια, στις αγορές, στις ερημιές και στους δρόμους, στις θάλασσες, στα πλοία και στα νησιά, στα κρεβάτια και στα ενδύματα, στους γάμους, στα συμπόσια, στα χρυσά και τα ασημένια σκεύη, στα κοσμήματα και στις τοιχογραφίες… Τόσο περιπόθητο σε όλους έγινε το θαυμαστό αυτό δώρο, η ανέκφραστη αυτή χάρη». Πράγματι, όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του, μέσα κι έξω από τον Ναό, θα δει το σημείο του Σταυρού. Σαν ορατό, σχηματικό σύμβολο, αλλά και σαν ιερή χειρονομία. Το σημείο του Σταυρού δεσπόζει στη ζωή της Εκκλησίας.
Γιατί όμως; Γιατί από τότε, που πάνω στον Σταυρό καρφώθηκε και πέθανε για τη σωτηρία του κόσμου ο ίδιος ο Θεός, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, το όργανο αυτό της τιμωρίας έγινε όργανο σωτηρίας. «… Οὑ γάρ ἒτι καταδίκης ἐστι τιμωρία, ἀλλά τρόπαιον ἐδείχθη ἡμῖν σωτηρίας», λέει το τροπάριο. Το αντικείμενο της αισχύνης έγινε η δόξα της Εκκλησίας, της κατάρας το σύμβολο, έγινε «ἀράς τῆς ἀρχαίας λῦτρον». Της οδύνης και του θανάτου το ξύλο, έγινε «χαράς σημεῖον» και «ζωῆς ταμεῖον». Και όλα αυτά επειδή πάνω στο ξύλο του Σταυρού, μαζί με το πανάχραντο Σώμα Του, ο Κύριος κάρφωσε και τις αμαρτίες μας. Όπως γράφει ο Απ. Παύλος, μας χάρισε «πάντα τά παραπτώματα, ἐξαλείψας τό καθ’ ἡμῶν χειρόγραφον… προσηλώσας αὐτό τῷ σταυρῷ».
Ο Σταυρός του Χριστού μας συμφιλίωσε με τον Ουράνιο Πατέρα, από τον Οποίο μας είχε χωρίσει ο διάβολος, εξαπατώντας τους προπάτορες.
Ο Σταυρός του Χριστού μας άνοιξε τη βασιλεία των Ουρανών, αφού μέχρι τη σταύρωση Εκείνου ο Άδης κατάπινε αχόρταγα ακόμη και τους δικαίους.
Για αυτό και έχει τόση δύναμη και χάρη, τη δύναμη και τη χάρη του Χριστού, που, όταν σταυρώθηκε, τη μεταβίβασε με τρόπο μυστικό και ακατάληπτο στον Τίμιο Σταυρό Του, όπως σοφά μας λέει και η υμνολογία
«Ὁ Σταυρός σου, Χριστέ, εἰ καί ξῦλον ὁρᾶται τῇ οὐσία, ἀλλά θείαν περιβέβληται δυναστείαν, καί αἰσθητῶς τῷ κόσμῳ φαινόμενος, νοητῶς τήν ἡμῶν θαυματουργεῖ σωτηρίαν...». Ο Σταυρός λοιπόν έγινε το σύμβολο του ιδίου του Χριστού. Σύμβολο, που τρέμουν τα δαιμόνια.
Η ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Αν είναι όμως πράγματι έτσι, γιατί τότε υπάρχουν άνθρωποι, που αρνούνται, αποστρέφονται και ατιμάζουν τον Σταυρό; «Πολλοί γαρ περιπατοῦσιν», γράφει ο Απ. Παύλος, «οὕς πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν, νῦν δε καί κλαίων λέγω, τούς ἐχθρούς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὡν τό τέλος ἀπώλεια…». Πράγματι, ορισμένοι αιρετικοί είναι «εχθροί του Σταυρού». Ο Σταυρός, λένε, είναι όργανο εγκλήματος, και αποτελεί ειδωλολατρία η απόδοση σε Αυτόν τιμής. Υποστηρίζουν μάλιστα πως η πρώτη η αρχαία Εκκλησία δεν χρησιμοποιούσε το σημείο του Σταυρού. Η άποψη αυτή είναι πλανεμένη. Πρώτο, επειδή η Εκκλησία δεν τιμά τον Σταυρό, σαν ένα τυχαίο γεωμετρικό σχήμα. Δεύτερον, επειδή η τιμή προς το σημείο του Σταυρού έχει την αρχή της στους αποστολικούς ήδη χρόνους. Τρίτον, επειδή ο ίδιος ο Θεός φανέρωσε με υπερφυσικά γεγονότα, σε διάφορες περιπτώσεις και εποχές, ότι ο Σταυρός αποτελεί το σύμβολό Του. Και τέταρτο επειδή με το σημείο του Σταυρού έγιναν και γίνονται εξαίσια θαύματα.
Α´. Η ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΑ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΝΤΑ ΚΥΡΙΟ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ.
Η Εκκλησία μας δεν τιμά τον Σταυρό αυτό καθαυτό, ως απλό σχήμα, αποδεσμευμένο από τον Εσταυρωμένο Κύριο. Αυτό θα ήταν πράγματι ειδωλολατρία. Αλλά Τον τιμά, ως το σύμβολο της μεγάλης θυσίας του Χριστού, από την οποία απορρέει η χάρη, ο αγιασμός και η σωτηρία του ανθρώπου. Τον ασπάζεται και τον προσκυνάει ως το σημείο του Υιού του ανθρώπου (Ματθ. 24, 30), που έχει προσλάβει μυστικά και ακατάληπτα, όπως είπαμε, τη χάρη και τη δύναμή Του.
Βλέποντας ο πιστός το σχήμα του Σταυρού, κάνοντας το σημείο του σταυρού, προσκυνώντας τον «τύπον» και το σύμβολο του Σταυρού, βλέπει με τα μάτια της ψυχής του και προσκυνεί τον Εσταυρωμένο Ιησού. «Δεν ασπαζόμαστε τον Σταυρό ως Θεό, αλλά δείχνουμε έτσι τη γνήσια διάθεση της ψυχής μας προς τον Εσταυρωμένο», γράφει ο άγιος Ιερώνυμος. Και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διευκρινίζει ότι, εκτός από το Τίμιο Ξύλο, «προσκυνούμε και τον τύπο του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, αν και είναι από διαφορετική ύλη κατασκευασμένος, όχι βέβαια τιμώντας την ύλη, μη γένοιτο, αλλά τον τύπο, ως σύμβολο του Χριστού». Πόσο δίκαιο έχουν οι άγιοι Πατέρες, θα διαπιστώσουμε παρακάτω, εξετάζοντας την αγιαστική και θαυματουργική δύναμη του σημείου του Σταυρού.
Β. Η ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΥΠΗΡΧΕ ΠΑΝΤΟΤΕ ΚΑΙ ΕΞΑΡΧΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Η αρχή της τιμής προς το σημείο του Τ. Σταυρού χάνεται στα βάθη της χριστιανικής αρχαιότητος, μια και μας παραδίδεται από τους αποστολικούς χρόνους. Ο Απ. Παύλος διακηρύσσει: «Ἐμοί δε μη γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μη ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’ οὐ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται καγῶ τῷ κόσμῳ». Ο Απ. Πέτρος καταδικάστηκε σε θάνατο σταυρικό, όπως ο Κύριος. Τόσο τιμούσε όμως το σημείο του Σταυρού, ώστε ικέτευε τους δημίους του: «Δεν είμαι άξιος να με σταυρώσετε όρθιο, όπως τον Χριστό μου. Εκείνος σταυρώθηκε έτσι για να βλέπει στη γη, επειδή θα πήγαινε στον Άδη να ελευθερώσει τις ψυχές, που βρίσκονταν εκεί. Εμένα όμως να με σταυρώσετε με το κεφάλι κάτω, για να βλέπω τον ουρανό, όπου πρόκειται να πάω.» Ο Απ. Ανδρέας ο Πρωτόκλητος, όταν αντίκρισε τον Σταυρό του μαρτυρίου του (σχήματος Χ), αναφώνησε με δέος και συγκίνηση: «Χαίρε, Σταυρέ, που με το σώμα του Χριστού αγιάστηκες και με τα μέλη του, σαν με μαργαριτάρια, στολίστηκες! Πριν καρφωθεί επάνω σου ο Κύριός μου, ήσουν φοβερός για τους ανθρώπους. Τώρα όμως όλοι οι πιστοί γνωρίζουν πόση χάρη είναι κρυμμένη μέσα σου. Άφοβα και χαρούμενα σε πλησιάζω. Πρόθυμα δέξου με κι εσύ, τον μαθητή του Εσταυρωμένου Χριστού… Ω μακάριε και παμπόθητε Σταυρέ, πάρε με από τους ανθρώπους και παράδωσέ με στον Δάσκαλό μου!»
Την αρχαιότητα της χρήσεως του σημείου του Σταυρού επιβεβαιώνει και ένας από τους μεγάλους απολογητές, ο Τερτυλλιανός (περίπου 160-220 μ.Χ.), που γράφει: «Οπουδήποτε κι αν πρόκειται να φθάσουμε, για οπουδήποτε κι αν πρέπει να ξεκινήσουμε, όταν φθάνουμε και όταν ξεκινούμε, όταν βάζουμε τα παπούτσια μας, όταν πλενόμαστε, όταν τρώμε, όταν ανάβουμε το λυχνάρι, όταν πέφτουμε στο κρεβάτι, όταν καθόμαστε στο σκαμνί, όταν αρχίζουμε κάποια συζήτηση, κάνουμε στο μέτωπό μας το σημείο του Σταυρού» (De corona 3,11).
Γ. Ο ΘΕΟΣ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ ΜΕ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Ο ίδιος ο Κύριος, με υπερφυσικά γεγονότα και θαυμαστές αποκαλύψεις, φανέρωσε σε διάφορες περιστάσεις, με τρόπο κραυγαλέο, πως το σημείο του Σταυρού αποτελεί το σύμβολό Του και το αήττητο τρόπαιο των πιστών. Θα αναφερθούν στη συνέχεια μερικά παραδείγματα από τα αναρίθμητα που διασώζουν η εκκλησιαστική ιστορία, οι άγιοι Πατέρες και τα Συναξάρια.
1. Ο γνωστός εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος Καισαρείας (†340), σύγχρονος του Αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου, περιγράφει εναργέστατα και αδιάψευστα το πασίγνωστο περιστατικό της εμφανίσεως του φωτεινού Σταυρού στον Μ. Κωνσταντίνο με την επιγραφή «ἐν τοῦτῳ νίκα», και μάλιστα μέρα μεσημέρι, με μάρτυρες όλους τους άνδρες του στρατεύματός του.
2. Εκτός από την παραπάνω υπερφυσική φανέρωση του σημείου του Σταυρού, έγινε και μία άλλη, πάλι μπροστά σε αναρίθμητους αυτόπτες μάρτυρες, όταν βασιλιάς ήταν ο Κωνστάντιος, γιος του Αγίου Κωνσταντίνου, και Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων ο Άγιος Κύριλλος. Το θαύμα διηγείται ο ίδιος ο Άγιος Κύριλλος στον βασιλιά με μία επιστολή του, στην οποία αναφέρει ότι την ημέρα εκείνη (7 Μαΐου του 346 μ.Χ., την περίοδο της Πεντηκοστής), γύρω στις 9 το πρωί φάνηκε στον Ουρανό το σημείο του Τιμίου Σταυρού, τεράστιο, ολοφώτεινο, εκτεινόμενο από τον Γολγοθά μέχρι το Όρος των Ελαιών. Δεν το είδαν ένας και δύο, αλλά όλοι οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων. Και δεν φάνηκε για μία στιγμή μόνο, αλλά για ώρες πολλές κρεμόταν στο στερέωμα. Και ήταν τόσο λαμπρό, ώστε ξεπερνούσε στη λάμψη τις ακτίνες του ηλίου, για το λόγο αυτό και μπορούσαν να το δουν φανερά μέρα μεσημέρι. Βλέποντας αυτό το θαύμα ο λαός της πόλεως έτρεξε στον Ναό της Αναστάσεως. Όλοι έσπευσαν να δοξάσουν με ένα στόμα τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, έχοντας τώρα διδαχθεί από τα ίδια τα πράγματα ότι το πανευσεβές δόγμα των χριστιανών δεν στηρίζεται σε ανθρώπινη σοφία, που πείθει με τα λόγια και τη λογική, αλλά στις αποδείξεις, που δίνουν τα πνευματικά χαρίσματα και οι θαυματουργικές δυνάμεις. Και το δόγμα δεν κηρύσσεται μόνο από ανθρώπους, αλλά μαρτυρείται και από τον ίδιο τον Θεό, από τον ουρανό. Την ανάμνηση «τοῦ ἐν οὐρανῷ φανέντος σημείου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ» εορτάζει η Εκκλησία μας στις 7 Μαΐου, ημέρα της εμφανίσεώς Του…».
3. O Άγ. Ευστάθιος αξιώθηκε να δει ένα θαυμαστό όραμα, χάρη στο οποίο μεταστράφηκε από την ειδωλολατρία στη χριστιανική πίστη. Συνετός, εγκρατής, φιλάνθρωπος και φιλοδίκαιος, αν και ειδωλολάτρης, ο τότε Πλακίδας είλκυσε πάνω του τη χάρη του Χριστού, που του αποκαλύφθηκε με παράδοξο τρόπο. Μια μέρα κυνηγούσε στο δάσος, βλέπει από μακριά ένα μεγαλόσωμο ελάφι, που, ενώ έφευγε, έστρεφε κάθε τόσο τo κεφάλι και τον παρατηρούσε κατάματα. Ο άγιος προσπάθησε να το φτάσει, αλλά δεν μπόρεσε. Έτρεξαν πίσω του και οι σύντροφοί του. Μετά από ώρα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια. Μόνο ο άγιος επέμεινε να καλπάζει πίσω από το ακούραστο ελάφι. Τελικά, καταϊδρωμένοι αυτός και το άλογό του, έφτασαν μπροστά σε ένα μεγάλο χάσμα. Το ελάφι εύκολα πήδηξε απέναντι, όπου στάθηκε και κοίταζε τον άγιο. Το άλογο δεν μπορούσε να πηδήξει, και αναγκάστηκε να σταματήσει. Τότε, με απερίγραπτη έκπληξη, βλέπει ο άγιος ανάμεσα στα κέρατα του ελαφιού έναν υπέρλαμπρο φωτεινό Σταυρό, που έφερε τον Εσταυρωμένο Κύριο, και ακούει μία φωνή να του λέει: «Γιατί, Πλακίδα, με κυνηγάς; Εγώ είμαι ο Χριστός, που δεν με γνωρίζεις, αλλά να με ευχαριστήσεις με τα καλά σου έργα. Για χάρη σου λοιπόν φάνηκα πάνω σε αυτό το ελάφι. Οι ελεημοσύνες και οι καλές σου πράξεις με ευχαρίστησαν. Για αυτό και εγώ σου φανερώθηκα, γιατί δεν είναι δίκαιο ένας άνθρωπος σαν κι εσένα να μη γνωρίζει την αλήθεια…». Στη συνέχεια τον έστειλε στον Επίσκοπο του τόπου, ο οποίος τον βάπτισε μαζί με ολόκληρη την οικογένειά του, δίνοντάς του το όνομα Ευστάθιος.
Δ. ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΕΙ
Για να αιτιολογηθεί με περισσότερα στοιχεία η τιμή, που αποδίδει στον Σταυρό η Αγία Εκκλησία μας και για να φανεί παραστατικά η δύναμη του σημείου του Τ. Σταυρού, ως σημείου του Χριστού, θα διηγηθούμε μερικά ακόμα θαύματα από Βίους αγίων- που έγιναν κατά καιρούς .Ο Άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος θεράπευσε στην Πάτμο τον παράλυτο ειδωλολάτρη ιερέα του Απόλλωνα, σφραγίζοντάς τον με το σημείο του Σταυρού. Ο Άγ. Αντώνιος, θέλοντας να καταισχύνει ειδωλολάτρες που πήγαν να τον πειράξουν, έφερε μπροστά τους μερικούς δαιμονισμένους και είπε: «ή καθαρίστε τους εσείς με τους συλλογισμούς και με όποια τέχνη ή μαγεία θέλετε ή αν δεν μπορείτε, παραιτηθείτε από την πολεμική εναντίον μας, και θα δείτε τη δύναμη του Σταυρού του Χριστού!». Και την ίδια στιγμή επικαλέστηκε τον Κύριο, σφραγίζοντας τους δαιμονισμένους τρεις φορές με το σημείο του σταυρού. Αμέσως εκείνοι ελευθερώθηκαν από τα δαιμόνια και σηκώθηκαν θεραπευμένοι, δοξάζοντας τον Θεό. Όταν ο Άγ. Επιφάνιος, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ήταν ακόμα μικρό 10χρονο παιδί, ένα ατίθασο μοσχάρι τον τραυμάτισε σοβαρά στον μηρό και τον έριξε κάτω, ανίκανο να σηκωθεί. Τότε ένας ευσεβής χριστιανός, ο Κλεόβιος, τον σταύρωσε 3 φορές στο χτυπημένο μέλος, και αμέσως ο Επιφάνιος γιατρεύτηκε και σηκώθηκε. Ο Άγιος αργότερα σταύρωσε 3 φορές τη θυγατέρα του βασιλιά της Περσίας, και την απάλλαξε από δαιμόνιο, που τη βασάνιζε. Ο Μ. Βασίλειος, όταν ο αρειανός βασιλιάς Ουάλης διέταξε να παραδοθεί ο Ναός της Νίκαιας στους αρειανούς, ζήτησε να αφήσουν τον Θεό να αποφανθεί για το ζήτημα. Πρότεινε να κλείσουν τον Ναό, να προσευχηθούν αρειανοί και ορθόδοξοι και αν ανοίξει με την προσευχή των ορθοδόξων, να παραμείνει σε αυτούς αν ανοίξει με την προσευχή των αρειανών να τον πάρουν οι αρειανοί. Έτσι κι έγινε. Οι προσευχές των αιρετικών δεν καρποφόρησαν. Αντίθετα, μόλις ο Μ. Βασίλειος σχημάτισε 3 φορές το σημείο του Σταυρού πάνω στην κλειστή πύλη του Ναού, λέγοντας, «Εὐλογητός ὁ Θεός τῶν χριστιανῶν εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων», αμέσως έσπασαν οι μοχλοί κι ανοίχτηκαν τα θυρόφυλλα. Έτσι η εκκλησία παρέμεινε στους Ορθοδόξους. Ο Άγ Θαλέλαιος με το σημείο του Τ. Σταυρού γιάτρευε τους αρρώστους, που έτρεχαν κοντά του, για να βρουν την υγεία τους. Ο Όσιος Ανδρέας και ο Άγιος Ζαχαρίας άνοιγαν τις νύχτες τις κλειδωμένες πύλες των Εκκλησιών της Κωνσταντινουπόλεως, όπου πήγαιναν και προσεύχονταν κρυφά από τους ανθρώπους, και με τον ίδιο τρόπο τις έκλειναν πάλι, φεύγοντας. Δεν έχουν τέλος τα θαύματα του Τ. Σταυρού! Ένα διαρκές, επαναλαμβανόμενο θαύμα είναι αυτό του αγιασμού. Μόνο η Εκκλησία ως Κιβωτός της Αληθείας, έχει αυτό το θεϊκό δώρο και προνόμιο, έχει αγιασμό.
Με τη σταυροειδή ευλογία του Επισκόπου και κάθε Ιερέως και την τριπλή σταυροειδή βύθιση του Σταυρού στο νερό, αυτό αγιάζεται και γίνεται «ἰαματικόν ψυχῶν καί σωμάτων, καί πάσης ἀντικειμένης δυνάμεως ἀποτρεπτικόν», ενώ παραμένει ακέραιο και αναλλοίωτο μέσα στον χρόνο! Ο Άγ. Ιωάννης της Κρονστάνδης, γράφει: «Ο Τ. Σταυρός είναι εικόνα του Εσταυρωμένου Χριστού, του Υιού του Θεού. Για αυτό και το σημείο Του, και η σκια Του ακόμα μόνη, προκαλούν τρόμο στους δαίμονες, επειδή είναι το Σημείο του Χριστού, επειδή είναι η σκέπη του Εσταυρωμένου. Αρκεί να βυθίσει κανείς τον Τ. Σταυρό στο νερό, για να το αγιάσει και το νερό γίνεται ιαματικό, και διώχνει τα δαιμόνια.»
Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ
ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΣΥΧΝΟΤΑΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ
Με όλα όσα εκθέσαμε αιτιολογείται και κατανοείται η μεγάλη τιμή, με την οποία περιβάλλει η Εκκλησία το Σταυρό, καθώς και η συχνότατη χρήση Του στη Θ. Λατρεία, και στην καθημερινή ζωή των πιστών. Σε όλες τις κινήσεις του Λειτουργού στην τέλεση της Θ. Λειτουργίας, από το «Ευλογημένη η Βασιλεία» μέχρι το «Δι΄ ευχών », κυριαρχεί το σημείο του Σταυρού. Στις Λατρευτικές πράξεις, τις τελετές, όπου γίνεται λόγος για ευλογία, κατά την παράδοση της Εκκλησίας σχηματίζεται από τον Κληρικό ο του «Σταυρού τύπος». Όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου, μέσα και έξω από τον Ναό, θα δει το Σταυρό αποτυπωμένο: στη ναοδομία, στην εικονογραφία, στην διακοσμητική, στα λειτουργικά βιβλία, στα άμφια και σκεύη. Στην καθημερινή μας ζωή οι πιστοί διαφυλάσσουμε, ως πολύτιμη πνευματική και αγιαστική παρακαταθήκη, την ιερή συνήθεια της χρήσεως του σημείου του Σταυρού. Κάνουμε συχνά τον σταυρό μας, το πρωί, που σηκωνόμαστε από τον ύπνο, στη διάρκεια των προσευχών, όταν φεύγουμε από το σπίτι, όταν περνούμε μπροστά από Ναούς, όταν αρχίζουμε εργασία και την τελειώνουμε, πριν πιούμε κάτι, πριν το φαγητό και μετά από αυτό, πριν κατακλιθούμε για ύπνο, όταν ακούσουμε μία ευχάριστη ή δυσάρεστη είδηση. Σε κάθε περίσταση κάνουμε το σημείο του Σταυρού!… Η ημέρα μας αρχίζει με τον Σταυρό και τελειώνει με τον Σταυρό! Πολλές φορές οι χριστιανοί καταφεύγουμε στον Ναό, αναζητώντας Ιερέα, για να «σταυρώσει», δηλαδή να μας ευλογήσει σταυροειδώς, προκειμένου να ενισχυθούμε εναντίον πειρασμών ή από κάποια ασθένεια. Τόσο μεγάλη η δύναμη του Σταυρού, σημείου του Παντοδυνάμου Υιού του Θεού. Τόσο μεγάλη η χάρη, που περικλείει μέσα του! Ό Άγ. Μακάριος Πατριάρχης Μόσχας διατυπώνει «πολλές φορές και μόνο το σημείο του Σταυρού, που γίνεται με πίστη και έντονα βιώματα, είναι ισχυρότερο από πολλά λόγια προσευχής μπροστά στον θρόνο του Υψίστου. Σε Αυτόν υπάρχει φως, που καταυγάζει την ψυχή, ιαματική δύναμη, που θεραπεύει τα ασθενήματα των ψυχών και των σωμάτων. Ταράζουν την ψυχή σου ακάθαρτοι λογισμοί και επιθυμίες; Περιτειχίσου με το σημείο του Σταυρού, διπλασίασε και τριπλασίασε αυτό το τείχος, και οι ακάθαρτοι λογισμοί θα δαμαστούν. Κατατυραννιέται η καρδία σου από τη μελαγχολία και τη θλίψη; Σε κυριεύει φόβος ή σε περιστοιχίζουν οι πειρασμοί; Αισθάνεσαι τις πονηρίες των αοράτων εχθρών; Καταφύγε σε Αυτού την δύναμη, και η ειρήνη της ψυχής θα ξαναγυρίσει, οι πειρασμοί θα απομακρυνθούν, η παρηγορία της Χάριτος του Θεού και η πνευματική ευφροσύνη θα πλημμυρίσουν την καρδία σου.».
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΠΑΝΤΟΤΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ;
Εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Αν έχει τόση χάρη και τόση δύναμη το σημείο του Σταυρού, γιατί δεν μπορούμε όλοι να απολαύσουμε τις ευλογίες και τις δωρεές Του;
Η απάντηση : Επειδή δεν Τον χρησιμοποιούμε σωστά, όπως πρέπει, όπως θέλει ο Θεός και η Εκκλησία. Να 4 αιτίες: 1) Είμαστε ολιγόπιστοι και χλιαροί. Δεν κάνουμε το σημείο του Σταυρού με ζωντανή πίστη στον Εσταυρωμένο Κύριο και στη δύναμη της Χάριτος του Σταυρού Του. 2)Δεν έχουμε ταπεινοφροσύνη. Αν ο Κύριος ενεργοποιήσει τη δύναμη του Σταυρού Του, υπάρχει κίνδυνος να πέσουμε σε υπερηφάνεια, θεωρώντας τις συνέπειες αυτής της Θ. δυνάμεως δικό μας κατόρθωμα. 3) Για τη σκληροκαρδία, την αμαρτωλότητα και την αμετανοησία μας. Λέει ο Άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός, πρέπει, «να έχουμε το χέρι μας καθαρό από αμαρτίες και αμόλυντο, και τότε, ωσάν κάνωμεν τον Σταυρό τότε κατακαίεται ο διάβολος και φεύγει. Ει δέ και είμαστε μολυσμένοι με αμαρτίες, δεν πιάνεται ο Σταυρός, που κάνωμεν… και τότε οι δαίμονες δεν μας φοβούνται.» 4) Τέλος, επειδή δεν κάνουμε το σημείο του Σταυρού σωστά, με τον τρόπο που μας έχει παραδώσει η Εκκλησία, προσβάλλοντας έτσι την ιερότητά Του και τον ίδιο τον Κύριο. Το τελευταίο να το προσέξουμε πολύ όλοι, κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί, είμαστε ένοχοι για απρόσεκτη, μηχανική και ασεβή εκτέλεση του σημείου του Σταυρού πάνω μας.
Ορισμένοι κινούν βιαστικά το χέρι πάνω στο στήθος ή και στον αέρα, χωρίς να ακουμπούν καθόλου το σώμα τους, άλλοτε σχηματίζοντας τρίγωνο η Χ, και άλλοτε παίζοντας κιθάρα. Πως να χαρακτηρίσει κανείς μια τέτοια ακατανόητη κίνηση; Αληθινός ο λόγος του Ι. Χρυσοστόμου, που γράφει ότι ο ίδιος ο διάβολος κινεί το χέρι των απρόσεκτων χριστιανών, για να χλευάσει το πανίερο σύμβολο του Τ. Σταυρού και για να κολάσει τους ιδίους! Άλλοι πέφτουν σε άλλο σφάλμα. Έρχονται στην Εκκλησία, στέκονται συνήθως σε εμφανή σημεία, και εκεί, μπροστά σε όλους, με κούφια επιδεικτικότατα λυγίζουν τη μέση σε βαθιές μετάνοιες, απλώνουν ανεξέλεγκτα τα χέρια πέρα-δώθε και σταυροκοπιούνται με κινήσεις πληθωρικές, αδιάκριτες, κάποτε μάλιστα και γελοίες…
Υπάρχει και τρίτη κατηγορία χριστιανών, είναι όλοι αυτοί που αποφεύγουν να κάνουν το σημείο του Σταυρού δημόσια. Που ντρέπονται να ομολογήσουν την πίστη τους στον Χριστό και στον Σταυρό Του. Φοβούνται την ειρωνεία, την περιφρόνηση, τη χλεύη των ανθρώπων του κόσμου. Αγαπούν, όπως λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, «τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων μᾶλλον ἣπερ τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ». Ας θυμηθούμε την παραγγελία του Απ. Παύλου, «μή συσχηματίζεσθε τῷ αἰώνι τούτῳ», καθώς και τη σοβαρή προειδοποίηση του Κυρίου, «πᾶς οὐν ὅστις ὀμολογήσει ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὀμολογήσω καγῶ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅστις δ΄ ἂν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθέν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι αὐτόν καγῶ ἔμπροσθέν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς.» Ας συνειδητοποιήσουμε ότι στερούμε τον εαυτό μας και από ένα πανίσχυρο όπλο κατά των πειρασμών, των παθών, των ασθενειών και των δαιμόνων. Ας προσέξουμε τι συμβουλεύει ο Άγ. Κύριλλος Ιεροσολύμων: «Μη ντρεπόμαστε τον Σταυρό του Χριστού. Κι αν άλλος ντρέπεται και τον κρύβει, εσύ κάνε φανερά τον Σταυρό σου, για να δουν οι δαίμονες το σημείο αυτό του βασιλιά Χριστού, και να φύγουν μακριά, τρέμοντας. Κάνε μάλιστα το σημείο του Σταυρού συχνά, είτε τρως, πίνεις, κάθεσαι, ξαπλώνεις, σηκώνεσαι, μιλάς, περπατάς σε κάθε περίσταση. Γιατί όποιος σταυρώνεται εδώ στη γη, βρίσκεται νοερά πάνω στον Ουρανό… Είναι μεγάλο το φυλακτήριο. Δωρεάν το παίρνουν οι φτωχοί και άκοπα οι άρρωστοι, επειδή η χάρη του προέρχεται από τον Θεό. Σημάδι είναι των πιστών και φόβος των δαιμόνων.»
ΠΩΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΩΣΤΑ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ;
Αρχικά ενώνουμε τα 3 πρώτα δάχτυλα του δεξιού χεριού, ομολογώντας έτσι την πίστη μας σε ένα Θεό, που είναι ταυτόχρονα 3 υποστάσεις, 3 πρόσωπα, Πατήρ, Υιός και Άγ. Πνεύμα– ομοούσια, ενωμένα μεταξύ τους «ἀχωρίστως» και «ἀδιαιρέτως». Τα άλλα δύο δάχτυλα, που ακουμπούν στην παλάμη, συμβολίζουν τις 2 φύσεις, δύο θελήσεις και δύο ενέργειες του Χριστού τη θεία και την ανθρώπινη. Με αυτό τον τρόπο κάνουμε ομολογία πίστεώς, βάσεις και θεμέλιά της αποτελούν το Τριαδολογικό και το Χριστολογικό Δόγμα. Μετά φέρνουμε το χέρι στο μέτωπο, την περιοχή της διανοητικής λειτουργίας, φανερώνοντας έτσι ότι αγαπούμε τον Θεό με όλη την διάνοιά μας, και ότι στο Θεό αφιερώνουμε όλες τις σκέψεις μας. Το δεξί χέρι μας έρχεται κατόπιν στην κοιλιά. Δηλώνουμε συμβολικά ότι προσφέρουμε στον Κύριο όλες τις επιθυμίες μας και όλα τα συναισθήματά μας. Τέλος, φέρνουμε το δεξί χέρι στους ώμους στον δεξιό και μετά στον αριστερό, ομολογώντας έτσι ότι και κάθε σωματική μας δραστηριότητα ανήκει σε Εκείνο. Μια άλλη θεολογικώτατη ερμηνεία, μας δίνει σε διδαχή του και ο Άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός: «Ακούστε, χριστιανοί μου, πώς πρέπει να γίνεται ο Σταυρός και τι σημαίνει. Λέει το Άγ. Ευαγγέλιο πως η Αγία Τριάς, ο Θεός, δοξάζεται στον ουρανό περισσότερο από τους αγγέλους. Τι πρέπει να κάνεις και εσύ; Σμίγεις τα 3 δάκτυλα με το δεξιό το χέρι και, μην μπορώντας να ανέβεις στον ουρανό να προσκυνήσεις βάζεις το χέρι σου στο κεφάλι σου, το κεφάλι είναι στρογγυλό και φανερώνει τον Ουρανό, και λες με το στόμα: Καθώς εσείς οι άγγελοι δοξάζετε την Αγ. Τριάδα στον Ουρανό, έτσι και εγώ, ως δούλος ανάξιος, δοξάζω και προσκυνώ. Καθώς τα δάχτυλα είναι τρία -είναι ξεχωριστά, είναι και μαζί- έτσι είναι και η Αγία Τριας, ο Θεός, τρία πρόσωπα ένας Θεός. Κατεβάζεις το χέρι σου από το κεφάλι σου και το βάζεις στη κοιλία σου και λες: Σε προσκυνώ και σε λατρεύω, Κύριέ μου, ότι καταδέχθηκες και σαρκώθηκες στη κοιλία της Θεοτόκου για τις αμαρτίες μας. Το βάζεις στο δεξιό σου ώμο και λες: Σε παρακαλώ, Θεέ μου, να με συγχωρήσεις και να με βάλεις στα δεξιά με τους δικαίους. Το βάζεις στο αριστερό ώμο και λες: Σε παρακαλώ, Κύριέ μου, μη με βάλεις στα αριστερά με τους αμαρτωλούς. Έπειτα, κύπτοντας κάτω στην γη: Σε δοξάζω, Θεέ μου, σε προσκυνώ, σε λατρεύω ότι, καθώς μπήκες στο τάφο, έτσι θα μπω και εγώ. Και όταν σηκώνεσαι ορθός, φανερώνεις την Ανάσταση Του, και λες: Σε δοξάζω, Κύριέ μου, σε προσκυνώ και σε λατρεύω, πως αναστήθηκες από τους νεκρούς, για να μας χαρίσεις ζωή αιώνια. Αυτό σημαίνει ο Πανάγιος Σταυρός.» Όπως διαπιστώνουμε από όλα όσα ειπώθηκαν, το σημείο του Τ. Σταυρού κλείνει μέσα Του όλα τα σωτηριώδη γεγονότα, που οικονόμησε η άπειρη αγάπη του Θεού για τον καθένα μας τον «πεπτωκότα» άνθρωπο. Είναι σημείο σωτήριο, σημείο ζωοποιό, σημείο αγιαστικό, «νικοποιόν ὅπλον» κατά τον Άγ. Σωφρόνιο Ιεροσολύμων, « κακῶν ἀλεξιτήριον» κατά τον Άγ. Γρηγόριο Νύσσης, «κεφάλαιον τῶν ἀγαθῶν ἀπάντων» κατά τον Άγ. Ιωάννη τον Χρυσόστομο για όλους τους χριστιανούς όλων των εποχών και αιώνων. Ας χρησιμοποιούμε λοιπόν όσο μπορούμε πιο συχνά το σημείο του Τ. Σταυρού αγιάζοντας έτσι κάθε πτυχή της καθημερινής και της πνευματικής μας ζωής. Αμήν.
Πηγή Ενοριακό Φυλλάδιο 3, 10 Απρ 2022