Η Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ 16.10.2022
Τα Ιεροσόλυμα απετέλεσαν τη «Μητέρα Εκκλησιών» σε όλες τις πτυχές του εκκλησιαστικού βίου. Είναι εύλογη η διαπίστωση ότι το ίδιο συνέβη και με τη Θ. Ευχαριστία, εφόσον σ᾽ αυτή την Ι. Πόλη οργανώθηκε η Ευχαριστιακή πράξη της Πρώτης Εκκλησίας. Οι πρώτοι αιώνες δεν παρέχουν αναλυτικές μαρτυρίες περί μιας Ιεροσολυμιτικής Θ. Λειτουργίας και πρέπει να αναμείνουμε τον 32ο κανόνα της εν Τρούλλω Συνόδου (692) για να πληροφορηθούμε ότι: Ὁ Ἰάκωβος, ὁ κατά σάρκα Χριστοῦ του Θεοῦ ἡμῶν ἀδελφός, ὅς τῆς Ἰεροσολύμων Ἐκκλησίας πρῶτος τόν θρόνον ἐνεπιστεύθη… ἐγγράφως τήν μυστικήν ἡμῖν ἰερουργίαν παρέδωκεν (ΡΑΛΛΗ, Γ.-ΠΟΤΛΗ, Μ.ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ, ΤΟΜ. Β´, ΑΘΗΝΗΣΙΝ 1852, Σ. 374).
Η συγκεκριμένη Λειτουργία γράφτηκε σε ελληνική γλώσσα, πριν μεταφραστεί στις διάφορες διαλέκτους χωρών εκτόςΠαλαιστίνης. Στα τέλη του 4ου αι., στα Ιεροσόλυμα η γλώσσα των Αναγνωσμάτων και του κηρύγματος ήταν η ελληνική. Η διαπίστωση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών & Πάσης Ελλάδος Χ. Παπαδοπούλου δεν απέχει της αληθείας: «Ἡ Λειτουργία του Ἁγ. Ἰακώβου ἥρξατο ἀπό τῶν Ἀποστολικῶν χρόνων, παρηκολούθησε τήν τελετουργικήν ἀνάπτυξιν τῆς Ἐκκλησίας καί τούς πρώτους αἰώνας, συνεπληρώθη ὀριστικώς καί διεμορφώθη προ τῆς συμπληρώσεως καί διαμορφώσεως τῶν Λειτουργιῶν τοῦ Μ. Βασιλείου καί Ἰ. Χρυσοστόμου» (Παπαδοπουλου α.χ., Περί της Αποστολικής Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου, Αθήναι 1902, σ. 104). Η Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου εγκαταλήφθηκε στα Ιεροσόλυμα και αντικαταστάθηκε από τις βυζαντινές Λειτουργίες· διατηρήθηκε μόνο στο περιβάλλον των Μονοφυσιτών της Συρίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα επανήλθε σε λειτουργική χρήση στην Εκκλησία τελουμένη 2 φορές κατ᾽ έτος στη μνήμη του Αγ., Ιακώβου 23/10 και την Κυριακή μετά τη Γέννηση του Κυρίου.
Μεγάλη σημασία έχει ο προσωπικός αγώνας εναντίον των παθών και του διαβόλου, μέσα από την συμμετοχή μας στη Θ. Λατρεία. Βλέπουμε ότι η συγκεκριμένη Θ. Λειτουργία είναι μεστή ευχών και νοημάτων, παρακλήσεων και ικεσιών. Τα κείμενα της εν λόγω Θ. Λειτουργίας δίνουν σημασία στον πόλεμο και την αιχμαλωσία του διαβόλου, μέρα και νύχτα εναντίον του χριστιανού. Τι τονίζει ο Άγ. Ιάκωβος: Κύριε εμείς είμαστε αδύναμοι να διώξουμε τον διάβολο, αλλά Εσύ είσαι ο Ισχυρός… βοήθησέ μας, στήριξέ μας, για να τον απομακρύνουμε». Μην παραθεωρούμε τον πόλεμο του διαβόλου, μην φοβόμαστε το διάβολο, να ζούμε χριστιανικά, πνευματικά και άγια, ώστε να είμαστε ενωμένοι με τον Κύριο. «Ἀντίστητε τῷ Διαβόλῳ καί φεύξεται ἀφ΄ ὑμῶν» (Ἰακ. δ΄,7). Τα πάθη, όταν κυριαρχούν στην ψυχή, μας κάνουν ανθρώπους του διαβόλου κι όχι του Χριστού. Να προσέξουμε, να ελευθερωθούμε από τα πάθη και να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν χωρατεύει ο διάβολος. Να είμαστε άγρυπνοι: “..νήψατε, γρηγορήσατε” λέει ο Απ. Πέτρος, ότι ο διάβολος νύχτα και ημέρα περιπατεί για να κατασπαράξει τον άνθρωπο, “..ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ” (Α΄Πέτρ. ε΄,8). Στον κόσμο που ζούμε, έχει πραγματικά λυσσάξει ο διάβολος, κι έχει κυριαρχήσει εν πολλοίς γιατί εμείς τον αφήσαμε, ας θελήσουμε εμείς να δώσουμε την αγάπη μας και την καρδιά μας στον Κύριο, για να είμαστε του Θεού άνθρωποι, να είμαστε φόβητρα του διαβόλου, να είμαστε αγιασμένοι, να είμαστε άξιοι της σωτηρίας, την οποία τόσο υπογραμμίζει και επισημαίνει στη Θ. Λειτουργία ο Άγ. Ιάκωβος. Να κρατήσουμε το μήνυμα της απαλλαγής από τα αμαρτήματα, της καθαριότητος, της αρνήσεως του διαβόλου, της αγάπης στο Θεό, της αγάπης της μεγάλης προς το Άγ. Ποτήριο. Να προχωρούμε στην πνευματική ζωή μας σταθερά και μη φοβόμαστε είμαστε, Χάριτι Θεού άξιοι της σωτηρίας την οποία είθε να δώσει σε όλους ο Κύριος!.
Η Θ. Λειτουργία του Άγ. Ιακώβου θυμίζει την Εκκλησία που διαβάζουμε στις Πράξεις των Αποστόλων και στα κείμενα των Πατέρων. Η τέλεση της γίνεται έξω από το Άγ Βήμα. Ακολουθούν Αναγνώσματα από την Αγ Γραφή ( 1 Π. Διαθήκη-2 Κ. Διαθήκη ) στο κέντρο του Ναού από τους Αναγνώστες Οι ιερείς είναι εστραμμένοι σωστά κατά την τέλεση της. Η Θ. Κοινωνία προσφέρεται στους πιστούς διαφορετικά, καθώς μεταλαμβάνουν χωριστά το αίμα και το σώμα του Κυρίου, όπως συνηθιζόταν μέχρι τον 5ο αιώνα. Υπάρχει λιτότητα και απλότητα. Όσοι πιο απλοί είμαστε στην Θ. Λατρεία τόσο περισσότερο αφήνουμε να φανερωθεί ο Χριστός. Σεμνές λιτές κινήσεις , απλά λιτά, καθαρά ασπροκόκκινα άμφια να θυμίζουν τους Λειτουργούς που βλέπουμε στις Αγιογραφίες. Η συμμετοχή του λαού είναι αναγκαιότατος. Έντονος ο ευχητικός λόγος. Οι Ευχέ ς τη ς Λει τουργίας δεν είναι για τον λειτουργό Επίσκοπο ή Ιερέα και μόνο αλλά «εἰς ἐπήκοον» ανάγνωση που βοηθάει στη ν κοι νή προσε υχή και τω ν κατ αρτι σ μό των πισ τώ ν ! Ευχές γραμμένες σε πληθυντικό αριθμό αφού αφορούν όλο το εκκλησίασμα.
Με τη μυστική απαγγελία-απόκρυψη από το εκκλησίασμα στερούμε τους λαϊκούς αδελφούς από προσευχές σπουδαίες και υψηλές και κυρίως από το «δικαίωμα» που έχουν και απορρέει από το Βάπτισμα και το Χρίσμα που έχουν λάβει με το οποίο ανήκουν «στο άγιο έθνος, το βασιλικό ιεράτευμα». Όπως τόνιζε ο μεγάλος θεολόγος (†) Παναγιώτης Τρεμπέλας στην Θ. Λατρεία έχουμε συν-ιερουργία κλήρου και λαού! Προς τί λοι πόν η κάκιστη συνήθεια αυτή να διαβάουμε τι ς ευχές χωρίς να ακούει κανεί ς τίποτα ; Μια ακόμα κακή κληρονομιά της Τουρκοκρατίας είναι που η Διοικούσα Εκκλησία ευρισκόμενη σε πνευματική παρακμή και αγραμματοσύνη έκανε αυτό το οποίο συνηθίζουμε και σήμερα γιατί θεωρούμε δυστυχώς την κακή συνήθεια παράδοση μας. Η συμμετοχή όλων φαίνεται από την κοινή απαγγελία του «Πιστεύω», του «Πάτερ ημών». Χαιρόμαστε να βλέπαμε σήμερα να υπάρχει εκκλησίασμα ζωντανό, μια καρδιά και μια ψυχή που ψάλει και προσεύχεται και τελεί με τον Λειτουργό την Θ. Ευχαριστία και όχι ανθρώπους απαθείς παρακαλουθούν τα τελούμενα με τα βλέφαρα να κλείνουν από αποχαύνωση και βαρεμάρα ή να αναζητούν ευκαιρία να κάνουν «διάλειμμα» ψάχνοντας για κουβέντα με τον διπλανό αφού βιώνουν ότι η Θ. Λειτουργία είναι υπόθεση του Ιερουργού άντε και ενός στις πόλεις καλόφωνου ψάλτη ! Να θαυμάσουμε και την ανταλλαγή του ασπασμού της ειρήνης με τους διπλανούς μας. Αυτό μας βοηθάει να ανοιχτούμε, να καταλάβουμε πως η Εκκλησία δεν είναι ατομικό γεγονός αλλά υπόθεση της Ευχαριστιακής Κοινότητας στην οποία οι Κληρικοί έχουμε βεβαίως πρώτο και ουσιαστικό λόγο. Μόνο μέσα στην Ευχαριστιακή Κοινότητα όλων ημών των πιστών σωζόμαστε, υπάρχουμε εν ολοκληρία, και όχι μόνο όταν εκπληρώνουμε και ικανοποιούμε ατομικές θρησκευτικές μας ανάγκες και η Θ. Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου βοηθά σε αυτή την αναγκαιότατη των ημερών μας Λειτουργική Αναγέννηση. Αμήν