ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
† ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ
Α) Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ.
Με την σημερινή Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, η Εκκλησία μας εισάγει στην κατ εξοχήν πνευματική της περίοδο, την περίοδο του Τριωδίου. Μια περίοδο που όπως έχει κατ’ επανάληψη τονιστεί από του ιερού τούτου βήματος διαρκεί 70 μέρες, 10 εβδομάδες. Οι πρώτες Κυριακές είναι εισαγωγικές και στη συνέχεια ακολουθεί η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής. Καθώς λοιπόν μπαίνουμε σε αυτό τον όμορφο εκκλησιαστικό και πνευματικό χώρο του Τριωδίου, και ανοίγουμε το «Τριώδιο» ένα πλούσιο σε μηνύματα αληθείας και ζωής βιβλίο, που αποτελεί τον κορμό όλων των Ι. Ακολουθιών της περιόδου ως το Μεγάλο Σάββατο. Τα τροπάρια του Κανόνος του συγκεκριμένου Βιβλίου του ΤΡΙΩΔΙΟΥ είναι σε 3 ομάδες, 3 ωδές, ενώ όλο τον υπόλοιπο λειτουργικό χρόνο είναι σε 8 ομάδες, 8 ωδές. Το πλούσιο αυτό λειτουργικό βιβλίο περιέχει όλες τις Ι. Ακολουθίες των ημερών και από αυτό το λειτουργικό βιβλίο πήρε και όλη η περίοδος των 70 ημερών την ονομασία της. Το Τριώδιο είναι η πλέον κατανυκτική περίοδος της λειτουργικής μας ζωής. “Ολη η Λατρευτική ζωή της περιόδου βοηθά τις ψυχές μας να συναισθανθούν την κατάστασή τους, να πονέσουμε για την αμαρτωλότητά μας και να καταφύγουμε μετανοημένοι και ταπεινοί στο πέλαγος του ελέους του Θεού για να συναναστηθούμε μαζί Του.Μεγάλο Απόδειπνο, Χαιρετισμοί, Κατανυκτικοί Εσπερινοί, Προηγιασμένες Θ. Λειτουργίες, Λειτουργίες του Μ. Βασιλείου και προπάντων οι μοναδικές Ι. Ακολουθίες του Νυμφίου και των Σεπτών Παθών του Κυρίου, όλα αυτά της Λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μοναδικά συγκινητικά, βοηθητικά για τη μετάνοιά μας την αλλαγή δηλαδή του τρόπου ζωής συμπεριφοράς και σκέψεων και την ανύψωση της ψυχής μας από τα χαμηλά, τα κοσμικά και αμαρτωλά στα άνω. ΑΝΩ ΣΧΩΜΕΝ ΤΟΝ ΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ. .Οι θαυμάσιοι Ύμνοι της περιόδου αυτής, έργα αγίων υμνογράφων, και τα επιλεγμένα Αναγνώσματα από την Π. και Κ. Διαθήκη δημιουργούν στην καρδιά μας μία Αγία και Ιερή ατμόσφαιρα και αν θέλαμε με λίγες λέξεις να χαρακτηρίσουμε το πνεύμα του Τριωδίου, δε θα βρίσκαμε καλύτερες από αυτές με τις οποίες αρχίζει ο ύμνος των ημερών: «Μετανοίας ο καιρός και δεήσεως ώρα».
Β) ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΙΗΓΗΣΗ -Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ
Η Αγία μας Εκκλησία από σήμερα την πρώτη Κυριακή της ενάρξεως της 70ημερης αυτής πνευματικής περιόδου μας προσδιορίζει τον στόχο μας για κάτι πολύ μεγάλο. Προσπαθεί να μιλήσει στην καρδιά μας, προσφέροντάς μας ως εκλεκτό πνευματικό έδεσμα την σημερινή την πρώτη την βασική και θεμελιώδη στον πνευματικό αγώνα μας την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Η ευαγγελική παραβολή μέσα από την συμβολική ιστορία του τελώνη και φαρισαίου μας τοποθετεί μπροστά στο συνηθισμένο φαινόμενο του φαρισαϊσμού και στον σπάνιο ρεαλισμό της ταπείνωσης. Ξεσκεπάζει τον κρυμμένο μας εαυτό για να δούμε την εξωτερική επιφάνεια και την εσωτερική ουσία, το «είναι» και το «φαίνεσθαι» προσώπων, καταστάσεων, σχέσεων και αισθημάτων. Ο φαρισαϊσμός αποτελεί μία αρρωστημένη συμπεριφορά εξαιρετικά επικίνδυνη, που απειλεί την θρησκευτική ζωή, εισχωρεί και παρεισφρέει στον πνευματικό μας αγώνα, τον διαψεύδει, τον αναιρεί και τελικά, τον αχρηστεύει. Η αρρωστημένη ψυχολογική τάση να προσποιούμαστε και να παριστάνουμε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είμαστε, να παίζουμε στην ζωή μας θέατρο, καταδικάζεται απερίφραστα από τον Κύριο σήμερα όπως ακούσαμε στο Ι. Ευαγγέλιο, γιατί οδηγεί σε λανθασμένη και αρρωστημένη θρησκευτικότητα. Ο Φαρισαίος αυτός ο θρησκευτικός τύπος του ευσεβιστή και φανατικού ανθρώπου ξανα σταυρώνει ουσιαστικά με τη ζωή και τα πιστεύω του τον Θεό και λιθοβολεί τον κάθε άνθρωπο. Όποιος θρησκεύει φαρισαϊκά, στη προσπάθειά του να υπερασπισθεί την πίστη του, αυτοπροβάλλεται και επιδεικνύεται στους άλλους. Κομπάζει για τις υποτιθέμενες αρετές του. Επιδιώκει τα χειροκροτήματα των ανθρώπων και όπως είναι φυσικό, απορρίπτει τους άλλους για να επιβεβαιώσει τον εαυτό του. Όμως κάθε προσπάθεια εξαπάτησης του Θεού αποδεικνύεται όχι μόνο ένοχη αλλά και ανόητη αφού «Θεός ου μυκτηρίζεται» (Γαλ.6,7). Για τον Φαρισαίο στην περσινή ομιλία του στον Μητροπολιτικό Ναό των Τιράνων ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος εύστοχα σημείωνε: «το υποκείμενο του κάθε Φαρισαίου δεν είναι ο Θεός, αλλά ο εαυτός του. Εγώ. Στην προσευχή του λέει: Εγώ ενεργώ και ευχαριστώ εσένα Θεέ. Εγώ έχω καταφέρει, όσα έχω καταφέρει. Και με μια σκληρότητα μιλάει για όλους τους άλλους, από τους οποίους διαφέρει. Είναι άδικοι, άρπαγες κ.λπ. αυτή η αλλαγή του άξονα της ύπαρξης του είναι το βασικό μυστικό της αρρωστημένης υπερηφάνειας. Κέντρο ζωής και κέντρο ύπαρξης δεν είναι ο Θεός, αλλά το εγώ του το εγώ μας. Είναι ένας παραλογισμός τραγικός, από τον οποίο εξαρτώνται και οι σχέσης, που έχει και με τους άλλους ανθρώπους.» και συνέχιζε τονίζοντας μας «Κάθε Φαρισαίος επειδή είναι άνθρωπος εσωτερικά διασπασμένος και διχασμένος καλλιεργεί το ψέμα, την υποκρισία και την παραπλάνηση. Δηλητηριάζει τις σχέσεις του με τον Θεό και τους άλλους.
Η φαρισαϊκή υπερηφάνεια και αυτοδικαίωση είναι τόσο επιλήψιμη και δαιμονική, όσο η αλαζονεία και αυτοπεποίθηση του σημερινού αδιάφορου πνευματικά ανθρώπου, που καυχάται για την υπεροχή του και την απελευθέρωσή του από την θρησκεία και την ηθική. Νοοτροπίες του Φαρισαίου και του Άθεου που φαίνονται αντίθετες και αλληλοσυγκρουόμενες η μία θρησκευτική και η άλλη κοσμική αλλά στο βάθος το ίδιο άθεες. Είναι χωρίς Θεό, γιατί στην ουσία περιφρονούν και παραμερίζουν τον Θεό και στη θέση του βάζουν το είδωλο του ανθρώπινου εγώ.» Ο φαρισαϊσμός δεν είναι μόνο μια θρησκευτική φυλακή, αλλά είναι και ένα φρόνημα αλαζονικό που λέει, ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιτύχει οτιδήποτε μόνος του. Στην θρησκευτική πίστη μπορεί, να σωθεί με τις αρετές και τις αγαθοεργίες του. Στην υπόλοιπη ζωή του μπορεί, να προοδεύσει και να κατακτήσει τα πάντα μόνο με την εγωιστική του δύναμη γη’αυτό και η με κάθε τρόπο αδίστακτη προβολή, η επίδειξη, η λάμψη των επιτυχιών και επιτευγμάτων με κοσμικά και αντιχριστιανικά κριτήρια.
Γ) ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΙΗΓΗΣΗ -Ο ΤΕΛΩΝΗΣ
Στον αντίποδα της αρρωστημένης αυτής συμπεριφοράς του Φαρισαίου η στάση του τελώνη. Για τον τελώνη του Ευαγγελικού Αναγνώσματος το υποκείμενο είναι και παραμένει ο Θεός. Αυτός ο ίδιος ο Τελώνης είναι το αντικείμενο. “Θεέ μου εσύ έχεις τη πρωτοβουλία, συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό”. Αυτός εκπροσωπεί ένα άλλο ήθος, αυθεντικό, αληθινό, ρεαλιστικό, ταπεινό το ήθος το οποίο μπορεί με βεβαιότητα να μας οδηγήσει στη μετάνοια. Η ταπείνωση δεν είναι απλά μία ηθική αρετή δίπλα στις άλλες που διδάσκει το Ευαγγέλιο. Η ταπείνωση είναι κάτι βαθύ και ουσιαστικό. Είναι μια ανατροπή του παραλογισμού που προκαλεί ο εγωισμός με την ψεύτικη εικόνα που δημιουργεί μέσα μας, για τον εαυτό μας, τις ικανότητες και τις δυνατότητές μας. Η ταπείνωση δεν είναι ένα τέρμα στο οποίο ενδεχομένως θα φθάσουμε, αλλά ένας διαρκής αγώνας που κάνουμε, για να βλέπουμε με ρεαλισμό την πεσμένη φύση μας. Για να συνειδητοποιούμε τα όρια μας, ώστε να μπορούμε να θεραπευόμαστε από την φιλαυτία μας, αυτήν την επικίνδυνη και θανατηφόρα αρρώστια της ύπαρξής μας. Ο ταπεινός και πιστός άνθρωπος βλέπει αντικειμενικά τον εσωτερικό του κόσμο. Συνειδητοποιεί την πάλη του με το μέσα του «παλαιό άνθρωπο». Συναισθάνεται την ανεπάρκεια και την μηδαμινότητά του, γι’ αυτό συντρίβεται και συγκλονίζεται. Δεν τον ενοχλεί, η σύγκριση, η ανωτερότητα και η αρνητική κρίση των άλλων και γι’ αυτό δεν προσπαθεί να την ανασκευάσει. Δεν δικαιολογεί τον εαυτό του και δεν μεταβιβάζει τις ευθύνες των πράξεών του ισχυριζόμενος ότι φταίνε οι άλλοι, μόνο αναγνωρίζει και ομολογεί με θάρρος την αμαρτωλότητά του και αναζητά το έλεος του Θεού. Έστω και αν οι πτώσεις μας είναι μεγάλες, έστω και αν το χάος που μας χωρίζει από το μεγαλείο της αγιότητας του Θεού είναι αβυσσαλέο, μόνο με την ταπείνωση μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα γεφυρώσουμε το χάσμα, γιατί μόνο τότε η χάρη του Θεού μας επισκιάζει μας μεταμορφώνει, μας αγιάζει και τελικά μας σώζει..
Δ) ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣΣκΕΨΕΙΣ ΜΑΣ -ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας τις σκέψεις μας πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας σήμερα στην έναρξη αυτής της πνευματικής περιόδου ανοιχτά το ερώτημα: Ποιό είναι το κίνητρο της ύπαρξης; Ο Θεός ή ο δικός μας ο παραλογισμός; Μάλλον εκ των αποτελεσμάτων της κοινωνίας το δεύτερο εκεί βρίσκεται η μεγάλη τραγωδία, που δημιουργεί όλες αυτές τις τόσες συγκρούσεις μέσα στις οικογένειες, στις κοινωνίες, μέσα στους λαούς. Στη σημερινή δύσκολη πνευματικά εποχή μας, μαζί με τις άλλες μεταλλάξεις υπερηφάνειας, που έχουμε υπάρχει και η εξής περίπτωση: Πάρα πολλοί ζουν τελωνικά και καυχώνται φαρισαϊκώς: “Εγώ, δεν είμαι σαν τους άλλους τους υποκριτές, πηγαίνω στην Εκκλησία, εγώ είμαι ντόμπρος, κάνω τοι ένα, κάνω το άλλο. Και καυχώμαι γι’ αυτό”. Εμείς ας παρακαλέσουμε τον Θεό να μας κάνει να καταλάβουμε από ποια μετάλλαξη του ιού της υπερηφάνειας, επηρεαζόμαστε και ας ζητήσουμε το έλεός Του να μας ελευθερώσει από αυτόν τον επικίνδυνο ιό. Μη ξεχνάμε την τελευταία ευαγγελική φράση του Κυρίου: «Πας ο υψών ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». Είναι Θεόσδοτη αλήθεια. Ο Θεός όχι απλά δεν ανέχεται την υπερηφάνεια, αλλά αντιτάσσεται αυτή. Δίνει χάρη στους ταπεινούς. Ας προχωρήσουμε στη ζωή μας, επαναλαμβάνοντας με όλη μας τη δύναμη την ικεσία του Τελώνη: Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ”. Ας πάρουμε τα πόδια μας και ας σταθούμε «μακρόθεν». Ας χτυπήσουμε με τα χέρια μας το στήθος, την καρδιά, δηλαδή το κέντρο της υπάρξεως και του εγωισμού μας. Ας στρέψουμε τα βλέμματά μας στο εσωτερικό μας. Τότε θα αξιωθούμε, όπως ο τελώνης της παραβολής που ανέβηκε στο ιερό για να προσευχηθεί, να ανεβούμε πραγματικά, πνευματικά, στο ιερό της περιόδου, που δεν είναι άλλο από την κορυφή της Αναστάσεως. Έχουμε 70 μέρες στη διάθεσή μας για την ανάβαση στο όρος της Αναστάσεως του Κυρίου και της δικής μας μαζί Του συν-Αναστάσεως. Η ανάβαση δεν γίνεται ούτε με φορτωμένα στομάχια, ούτε με χορτασμένες από τον εγωισμό ψυχές. Ας πετάξουμε το ρούχο της εγωιστικής εμπάθειας ο καθένας μας. Κι αν δεν ξέρουμε τι ακριβώς θέλει από μας ο Θεός να περιφρονήσουμε, ας πάμε, όπως έχουμε ιερή υποχρέωση και καθήκον να κάνουμε, να πάμε με ταπείνωση στον Πνευματικό μας να τον συμβουλευθούμε, να αναπνεύσουμε να ξεκουραστούμε.
Ας ξεκινήσουμε έτσι την περίοδο αυτή του ΤΡΙΩΔΙΟΥ, αρνούμενοι με κάθε τρόπο κι όλη τη δύναμη της ψυχής μας την ηδονιστική αρρωστημένη απόλαυση του εαυτού μας. Αμήν.
Πηγή Ενοριακό Φυλλάδιο 5 Φεβ 23
