Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΒΑΛΤΕΤΣΙ
Η μάχη του Βαλτετσίου είναι μια από τις σημαντικότερες μάχες των επαναστατημένων Ελλήνων ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό το 1821. Το ορεινό χωριό Βαλτέτσι της Μαντινείας βρίσκεται 12 χιλιόμετρα δυτικά της Τριπολιτσάς. Στις 12-13 Μαΐου οι Έλληνες υπό την ηγεσία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη νικούν τον τακτικό στρατό των Oθωμανών στο Βαλτέτσι ύστερα από σκληρό αγώνα και ανοίγουν το δρόμο για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Οι οθωμανοί υπερτερούν αριθμητικά σε σχέση με τους Έλληνες. Διαθέτουν 12.000 άνδρες άρτια εξοπλισμένους ενώ οι ελληνικές δυνάμεις δεν ξεπερνούν τους 2.300 άνδρες.
Μετά τη νικηφόρα μάχη στο Λεβίδι στις 14 Απριλίου 1821 δημιουργούνται ελληνικά στρατόπεδα στα χωριά Βαλτέτσι, Χρυσοβίτσι και Πιάνα κατόπιν υπόδειξης του Κολοκοτρώνη. Βασικός στόχος είναι η άλωση της Τριπολιτσάς που αποτελούσε το σημαντικότερο οθωμανικό διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου. Ο «Γέρος του Μωριά» καταφέρνει με μεγάλη δυσκολία να επιβάλει το στρατηγικό του σχέδιο στους άλλους οπλαρχηγούς. Καθημερινά πηγαινοέρχεται σε όλα τα στρατόπεδα για να επιλύει τυχόν προβλήματα και για να εμψυχώνει τους πολεμιστές. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τα απομνημονεύματά του «Εκοιμόμουν εις το Βαλτέτσι, εγευμάτιζα στην Πιάνα και εδείπναγα εις το Χρυσοβίτσι».
Οι Oθωμανοί αντιλαμβάνονται αμέσως την στρατηγική σημασία του Βαλτετσίου και κινούνται επιθετικά προς αυτή την τοποθεσία. Την 25η Απριλίου 1821 ισχυρές δυνάμεις από το Ναύπλιο επιτίθενται αιφνιδιαστικά στους Έλληνες υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη οι οποίοι αποσύρονται με αποτέλεσμα το χωριό να πυρποληθεί. Ο Κολοκοτρώνης σπεύδει στο Βαλτέτσι και ανασυγκροτεί το στρατόπεδο εκτιμώντας ότι οι Oθωμανοί κατευθύνονται στα Βέρβαινα. Κατασκευάζει προμαχώνες (ταμπούρια) στους γύρω λόφους και οχυρώνεται με πολεμιστές στην εκκλησία και στα λιγοστά εναπομείναντα σπίτια του χωριού που γλιτώνουν από την καταστροφή της 25ης Απριλίου.
Ειδικότερα, στον ανατολικό προμαχώνα (Χωματοβούνι) εγκαθίστανται οι Κυριακούλης και Ηλίας Μαυρομιχάλης με πολεμιστές από τη Μάνη, στα δυτικά ο Μητροπέτροβας, ο Δημήτριος Παπατσώνης, ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης, ο Παναγιώτης Κεφαλάς και άλλοι αγωνιστές από τη Μεσσηνία. Στα βορειοανατολικά οι Ηλίας και Νικήτας Φλέσσας, ο Αθανάσιος Σώρης και οπλαρχηγοί από τη Γορτυνία ενώ στην εκκλησία του χωριού ταμπουρώνονται οι Μπουραίοι, ο Ηλίας Τσαλαφατινός και ο Ιωάννης Κατσανός. Ως αρχηγός του ελληνικού στρατοπέδου ορίζεται ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Επίσης, στην περιοχή της Επάνω Χρέπας τοποθετείται παρατηρητήριο για την έγκαιρη προειδοποίηση της κατεύθυνσης των εχθρικών στρατευμάτων με τη χρήση καπνού.
Από τις 06 Μαίου 1821 ο κεχαγιάμπεης του Χουρσίτ Πασά, ονόματι Μουστάφ καταφτάνει στην Τριπολιτσά προερχόμενος από την Ήπειρο όπου πολέμησε τον Αλή Πασά που είχε αυτονομηθεί από τον Σουλτάνο. Η άφιξή του σχεδόν συμπίπτει χρονικά με την ανασυγκρότηση των ελληνικών δυνάμεων εντός και πέριξ του Βαλτετσίου. Αποφασίζει να δράσει εναντίον των επαναστατημένων Ελλήνων με σκοπό τη διάλυση της στρατιωτικής τους οργάνωσης στο Βαλτέτσι και την καταστολή της επανάστασης σε όλη τη Μεσσηνία και τη Μάνη. Απώτερος σκοπός του είναι η επιστροφή του στην Τριπολιτσά ως νικητής ώστε να λάβει τις ανάλογες τιμές από τον Σουλτάνο.
Ο Μουσταφάμπεης συγκροτεί ένα ένοπλο σώμα 12.000 ανδρών υπό τις διαταγές εμπειροπόλεμων αξιωματικών. Στον αντίποδα, οι επαναστατημένοι έλληνες στο Βαλτέτσι ανέρχονται σε 2.800 άνδρες με ελλιπή οπλισμό και μαχητική ικανότητα. Την 12η Μαΐου 1821 λαμβάνει χώρα η έναρξη της οθωμανικής επίθεσης βόρεια του Βαλτετσίου με 3.000 άνδρες υπό την αρχηγεία του τουρκαλβανού Βαρδουνιώτη Ρουμπή με σκοπό την αποκοπή της επικοινωνίας των στρατοπέδων της Πιάνας και του Χρυσοβιτσίου. Ακολουθεί η επίθεση έφιππου και πεζού στρατιωτικού σώματος δυνάμεως 2.000 ανδρών με κατεύθυνση τους Αραχαμίτες και ενός άλλου σώματος για την κατάληψη του Φραγκόβρισου ώστε να αποκοπεί το Βαλτέτσι από τα Βέρβαινα. Ένα τέταρτο σώμα δρα προς βοήθεια του πρώτου σώματος από το Καλογεροβούνι ενώ ένα πέμπτο σώμα οθωμανών στρατιωτών με 3.000 άνδρες ακολουθεί με ορειβατικά όπλα και πολεμοφόδια.
Ο Κολοκοτρώνης βλέπει τα σήματα καπνού από το παρατηρητήριο της Επάνω Χρέπας και αντιλαμβάνεται ότι ο οθωμανικός στρατός κατευθύνεται προς το Βαλτέτσι και με 800 πολεμιστές μεταβαίνει στην περιοχή αφού πρώτα ειδοποιεί τον Δημήτριο Πλαπούτα στο στρατόπεδο του χωριού Πιάνα. Η οργανωμένη επίθεση του Ρουμπή στον ανατολικό και βορειοανατολικό προμαχώνα είναι έντονη και συνεχής. Ωστόσο, ο Κολοκοτρώνης κατορθώνει να καταλάβει ένα σημαντικό ύψωμα και βάλει από εκεί εναντίων των Οθωμανών οι οποίοι πλέον κινδυνεύουν με εγκλωβισμό χωρίς δυνατότητα διαφυγής. Η μάχη δυσκολεύει για τις οθωμανικές δυνάμεις ιδιαίτερα μετά την άφιξη του Πλαπούτα ο οποιος επιτίθεται με τους άνδρες του το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Ο Μουσταφάμπεης βλέποντας την εξέλιξη της ελληνικής αντεπίθεσης αποφασίζει να αποστείλει δυνάμεις στο Καλογεροβούνι εναντίον του ταμπουριού των Μανιατών αλλά χωρίς επιτυχία. Αποφασίζει να χτυπήσει με τα κανόνια του αλλά οι βολές είτε αποτυγχάνουν να βρουν το στόχο τους, είτε βάλλουν τις φίλιες δυνάμεις του Ρουμπή. Έως το βράδυ η μάχη εξελίσσεται με πείσμα και από τις δυο πλευρές. Ο Κολοκοτρώνης στην προσπάθειά του να δώσει κουράγιο στους Έλληνες αγωνιστές δηλώνει ότι αναμένει ενισχύσεις 10.000 πολεμιστών από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Αργά το βράδυ οι εχρθροπραξίες σταματούν με τους αντιμαχόμενους να παραμένουν στις θέσεις τους.
Την αυγή της 13ης Μαΐου ο Κολοκοτρώνης σπάζοντας τις τουρκικές γραμμές εφοδιάζει τους ταμπουρωμένους με πολεμοφόδια και τρόφιμα. Το βράδυ καταφθάνουν ενισχύσεις 400 ανδρών από τα Βέρβαινα με επικεφαλής τους Πέτρο Βαρβιτσιώτη, Δημήτριο Πουλικάκο, Αντώνη Μαυρομιχάλη, Αναγνώστη Κονδάκη, και Παναγιώτη Γιατράκο. Η μάχη διεξάγεται με μεγάλη ένταση και σφοδρότητα. Ο λαϊκός ποιητής Παναγιώτης Κάλας ή Τσοπανάκος αποτυπώνει με χαρακτηριστικό τρόπο τα γεγονότα «…στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι / πέφτει αλύπητο λεπίδι…». Οι επιθέσεις του οθωμανικού στρατού να καταλάβουν κάποιο από τους προμαχώνες των επαναστατημένων Ελλήνων αποτυγχάνουν διαδοχικά. Ο Μουσταφάμπεης διαβλέπει την επερχόμενη ήττα και διατάζει την άμεση υποχώρηση των δυνάμεων του Ρουμπή συνυπολογίζοντας τις επικείμενες νέες ενισχύσεις που αναμένουν οι ελληνικές δυνάμεις από τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη και το Νικηταρά.
Ύστερα από αυτές τις εξελίξεις το θάρρος και η αισιοδοξία για την θετική έκβαση της μάχης κυριαρχούν στο ελληνικό στρατόπεδο. Οι Έλληνες βγαίνουν με ορμή από τα ταμπούρια τους και κυνηγούν τους Τούρκους οι οποίοι μετρούν σημαντικές απώλειες. Οι απώλειες της τουρκικής πλευράς ανέρχονται σε 300 στρατιώτες νεκρούς και 500 τραυματίες οι οποίοι μεταφέρονται το ίδιο βράδυ στην Τριπολιτσά. Το πολεμικό υλικό που πέφτει στα χέρια των Ελλήνων επαρκεί για τον εξοπλισμό 4.000 μαχητών. Οι απώλειες της ελληνικής πλευράς ανέρχονται σε 4 αγωνιστές νεκρούς και 17 τραυματίες.
Η μάχη στο Βαλτέτσι έχει μεγάλη σημασία για τη συνέχιση του αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων ενάντια στον οθωμανικό ζυγό. Αναπτερώνει το ηθικό των μαχητών και δίνει σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα στην ελληνική πλευρά, γεγονός που οδηγεί και σε άλλες στρατιωτικές επιτυχίες στο μέλλον. Η άλωση της Τριπολιτσάς που ακολουθεί τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ως απόρροια της νίκης στο Βαλτέτσι αποτελεί το κορυφαίο γεγονός που σηματοδοτεί την αυγή της εδραίωσης της ελευθερίας των Ελλήνων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Άπαντα Κολοκοτρώνη, Επιμ. Αλεξίου Ελλη, Ιστορικές Εκδόσεις 1821.
– Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Η Ελληνική Επανάσταση (1821-1832), Τόμος ΙΒ, Αθήνα.
– Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Έβδομος, Μέρος Δεύτερον, Π. Καρολίδου, Συμπλήρωσης της Ιστορίας Παπαρρηγόπουλου Από Επαναστάσεως του 1821 Μέχρι της Τελευταίας Περιόδου του Αγώνος.