Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΛΗΡΟΥ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΛΗΡΟ ΤΗΣ Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΑΥΣΤΡΙΑΣ
Προσφιλέστατα τέκνα εν Κυρίω, Μετά πολλής συγκινήσεως ευρισκόμαστε εν τω μέσω υμών στην ιστορική Μονή Pannonhalma. Πάντοτε η συνάντηση πρόσωπο προς πρόσωπο είναι κοινωνία ζωής, πηγή αγαλλιάσεως και αμοιβαίου πνευματικού πλουτισμού. Ιδιαιτέρα χαρά προξενεί στην καρδιά μας το γεγονός ότι δίδεται στην ημετέρα Μετριότητα η ευκαιρία να απευθυνθούμε πατρικώς προς τον κλήρο και τους μοναστάς και να διατυπώσουμε ορισμένες σκέψεις και παραινέσεις αναφορικώς προς την αποστολή του Ορθοδόξου κλήρου στον σύγχρονο κόσμο.
Είναι ιδιαιτέρα ευλογία να ανήκει κάποιος στις τάξεις του Ι. Κλήρου της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Μέγα δε προνόμιο, με πολλές ευθύνες δια τον καθένα σας, αποτελεί το γεγονός ότι είστε πρεσβύτεροι και διάκονοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίον είναι πιστός φύλακας της Παραδόσεως των Αποστόλων, των Πατέρων, των Αγίων και των Μαρτύρων της πίστεως, της φιλοθεΐας και της φιλανθρωπίας της Ορθοδοξίας, μετ επιγνώσεως ότι η ιερά αποστολή του δεν είναι δυνατόν να επιτελείται άνευ ανοικτοσύνης προς τον κόσμο και διαρκούς μέριμνας για τον άνθρωπο, τον «ηγαπημένον του Θεού». Με την έννοια αυτή, το πρώτον ζητούμενο από εσάς είναι η πιστότης εις το πνεύμα της Μεγάλης Εκκλησίας με την διπλή έννοια α) της ακλόνητης πιστότητας στην παράδοση της Εκκλησίας και β) της διακονίας του ανθρώπου, του εγκοσμίου βίου και του αιωνίου προορισμού του. Σοφώς και σαφώς η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016) τόνισε ότι δεν είναι δυνατόν να παραμελούμε την διακονία του ανθρώπου και του κόσμου, επικαλούμενοι την πνευματική αποστολή μας και τον εσχατολογικό χαρακτήρα της εκκλησιαστικής ζωής. Η Εγκύκλιος της Συνόδου αποφαίνεται: «Το γεγονός ότι «τό πολίτευμα ημών έν ούρανοίς υπάρχει» (Φιλιπ. γ’ 20), δεν αναιρεί, άλλ ενδυναμώνει τήν μαρτυρίαν ήμών έν τω κόσμω» (Προοίμιον). Ο προσφάτως εκλιπών μακαριστός Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης, ο σπουδαίος θεολόγος, σημείωνε ότι τα προβλήματα και τα αδιέξοδα, ενώπιον των οποίων ευρίσκεται σήμερον ο άνθρωπος, είναι «η πρόκληση και το πλαίσιο, που προσφέρει ο σύγχρονος κόσμος στην Ορθοδοξία, για να κάνει ζωντανή την παράδοση, που παρέλαβε η γενεά μας από τους Πατέρες της» (Η Ορθοδοξία και ο σύγχρονος κόσμος, Ανάτυπον, Κοζάνη 1991, σελ. 18 – 19). Το ζητούμενο από εσάς είναι η καλή μαρτυρία, μετοχή όχι αποχή, πρόσληψη όχι απόρριψη, δημιουργικός διάλογος όχι άγονος αντίλογος, συμβολή στην εν Χριστώ μεταμόρφωση του κόσμου. Μέσα σε ένα τέτοιο πνεύμα, επιθυμούμε να διατυπώσουμε ένα «Δεκάλογο διαλεγομένης ποιμαντικής», σε μία εποχή κατά την οποίαν τα σημεία των καιρών δυσχεραίνουν το ποιμαντικό έργο. Προτείνουμε μία ποιμαντική με ενσυναίσθηση και φαντασία, με ακλόνητη εμπιστοσύνη στη Χάρη του Θεού και στη δύναμη της ελευθερίας του ανθρώπου:
1)Υπενθυμίζουμε το έξοχο Χρυσοστομικό: «Τό τής Ίερωσύνης άξίωμα μέγα έστί καί θαυμαστόν» (PG 62, 525 – 6). Το αξίωμα του κληρικού είναι κατάθεση ψυχής και απαιτεί θυσία και αυτοπροσφορά. Πρέπει να είμαστε απαιτητικοί από τον εαυτόν μας, να μη λησμονούμε ότι στη συνείδηση των περισσοτέρων συνανθρώπων μας το όνομα Εκκλησία συνδέεται αυθόρμητα με τον Ι. Κλήρο, και η κριτική προς τους κληρικούς μετατρέπεται σε κριτική προς την Εκκλησία.
2)Επαναλαμβάνω και ενώπιόν σας αυτό, το οποίον συχνάκις αναφέρω. Δεν πείθει κανένα μία «εικονική Ιερωσύνη, η οποία επιδιώκει να φαίνεται περισσότερο παρά να είναι, να διεκδικεί παρά να θυσιάζεται και να προσφέρει. Η Ορθόδοξος ευσέβεια τιμά βαθέως τον κάθε Κληρικό , ο οποίος δεν ανήκει στον εαυτό του, αλλά στον Χριστό και στους αδελφούς. Οι σύγχρονοι καιροί έχουν ανάγκη γνησίων λειτουργών και διακόνων του Χριστού και του χριστεπώνυμου λαού…………….. »
3) Ο Κληρικός του Θεού της αγάπης είναι πράος, κοινωνικός, με κατανόηση και σεβασμό προς την προσωπικότητα και τας ευαισθησίας των πιστών, ουδέποτε ράθυμος, απαισιόδοξος, αδιάφορος για τον ανθρώπινο πόνο. Δια να χρησιμοποιήσουμε μία ωραία εικόνα από το Γεροντικό: ο Κληρικός του Υψίστου δεν επιτρέπεται να είναι «τετραγωνιαίος», αλλά οφείλει να είναι «στρογγύλος», ίνα «προς πάντας κυλίηται» (Αββάς Ματώης). Ισχύει δια το έργο του ιερέως το Χρυσοστομικό: «Ψυχής γαρ απώλεια μιας, τοσαύτην έχει ζημίαν, όσην ουδείς παραστήσαι δύναται λόγος» (PG 60, 40).
4) Ανακηρύξαμε το 2020 «έτος ποιμαντικού ανακαινισμού και οφειλετικής μερίμνης για την νεολαία» και καλέσαμε σύμπαντα τον καθ ἡμᾶς Ι. Κλήρο και τον λαό σε συμμετοχή και στήριξη της σημαντικής και ενθέου αυτής προσπάθειας μας. Υπογραμμίσαμε ότι πρέπει να αγωνισθούμε για να κατανοήσει η νέα γενεά την σημασία της βιώσεως της Θ. Λατρείας ως θεμελίου δια την χριστιανική ύπαρξη. Καλούμε όλους σας ευλαβέστατοι Κληρικοί σήμερα σε « κενωτική᾽ ποιμαντική κινητοποίηση᾽», για να προσφέρουμε στους νέους της κάθε Ενορίας ομού μετά της «βοηθείας», την «αλήθεια» της εν Χριστώ ελευθερίας στην οποία συνοψίζονται όλα τα αγαθά, τα οποία χάρισε στον άνθρωπο η ένσαρκος Θ. Οικονομία.
5) Η καλή θεολογική κατάρτιση, μαζί με την θύραθεν παιδεία, διευκολύνουν το έργο του Κληρικού, αφού δι αυτής γνωρίζει καλλίτερα τα προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου και του πολιτισμού του, αλλά και τις θετικές προοπτικές αυτού του πολιτισμού. Κάθε κληρικός υπηρετεί πάντοτε τους συγχρόνους του, πάντοτε συγκεκριμένους ανθρώπους και ουδέποτε γενικώς «τον άνθρωπο ». Δεν υπάρχει «αφηρημένη ποιμαντική».
6) Η χρήση των δυνατοτήτων τις οποίες προσφέρει ο εκάστοτε πολιτισμός αποτελεί ένδειξη δυναμισμού της ζωής της Εκκλησίας. Η συνολικώς αμυντική στάση απέναντι στον πολιτισμό, σαν να στρέφονται όλες αι εξελίξεις της εποχής κατά της Εκκλησίας, δεν ανταποκρίνεται στην αποστολή της στο κόσμο. Είναι δε βέβαιο, ότι η ενασχόληση με τον πολιτισμό δεν σημαίνει ταύτιση σε όλα με αυτόν. Δια της εκκοσμικεύσεως της η Εκκλησία χάνει τον κόσμο. Όμως, ο κόσμος σαν πεδίο χριστιανικής μαρτυρίας, χάνεται επίσης, όταν η Εκκλησία κλειστεί στον εαυτό της, όταν αδιαφορεί για τον κόσμο. Προφανέστατα, η Εκκλησία του Χριστού δεν δύναται να ανταποκριθεί στο «αδιάλειπτο χρέος του επανευαγγελισμού του λαού του Θεού στις σύγχρονες εκκοσμικευμένες κοινωνίες εάν δεν εξέλθει προς τον κόσμο για να συναντήσει τον σύγχρονο άνθρωπο και να φθάσει η φωνή της στα αυτιά και την καρδιά του.
7) Να θυμάστε πάντοτε τους λόγους του Απ. Παύλου: «Πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντι με Χριστώ» (Φιλιπ. δ’, 13). Τίποτε δεν είναι δικόν μας κατόρθωμα. Τα πάντα είναι Δωρεά και Χάρις και επιτελούνται μεν από εσάς όμως υπό του Κυρίου εν τη κοινωνία της Εκκλησίας. Όμως, η συνεργασία, η προθυμία, ο προσωπικός αγώνας μας είναι απαραίτητα. Όπως λέει ο εν Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «καθάπερ το πυρ δείται ξύλων, ούτω και η χάρις της προθυμίας της ημετέρας ίνα αεί αναζέη». Είναι μέγας ο τίτλος τιμής για τους κληρικούς να λειτουργούν ως «Θεού συνεργοί» (Α’ Κορ. γ’, 9), του θέλοντος «πάντας ανθρώπους σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» (Α’ Τιμ. β’, 4).
8) Δεν κηρύττουμε Θεό κρυπτόμενο στην απόλυτη υπερβατικότητά του, ακίνητο και απρόσωπο, αλλά Θεό σεσαρκωμένο, Θεό, «ον αγάπη κεκόμικεν στη γη», Θεό ο Οποίος βρίσκεται πιο κοντά σε εμάς από όσον εμείς οι ίδιοι στον ίδιο μας τον εαυτό. Η Εκκλησία είναι ο τρόπος με τον οποίον ο Θεός κατεργάζεται την σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου, η δε Ιερωσύνη ανήκει στο κέντρο της ζωής της. Ο Κληρικός διακονεί το θεανδρικό Μυστήριο της Εκκλησίας και η όλη η παρουσία και η μαρτυρία του είναι συμβολή στην Ευχαριστιακή πραγμάτωση της Εκκλησίας μέσα στη Λειτουργική ζωή και στη διακονία της αγάπης. Σύνολη η ζωή της Εκκλησίας τρέφεται από την Θ. Ευχαριστία Σ’ αυτή και δι αυτής, της Θ. Λειτουργίας, αναδεικνύεται ο δοξολογικός και εσχατολογικός προσανατολισμός της Εκκλησίας μας.
9) Η Εκκλησία απαντά και στις σύγχρονες προκλήσεις δια της βιώσεως και αναπτύξεως της Ευχαριστιακής και εσχατολογικής ταυτότητός Της. Η κεντρική θέση της Θ. Ευχαριστίας και ο εσχατολογικός προσανατολισμός της ζωής της σώζουν την Εκκλησία από την απολυτοποίηση ιστορικών, κοινωνικών και πολιτιστικών μορφωμάτων. Εν τη Εκκλησία, η αγάπη είναι ο «νέος οίνος», ο οποίος αεί διαρρηγνύει τους «παλαιούς ασκούς» ( Ματθ. θ’, 17). Εδώ ευρίσκεται ο πυρήνας των Χριστιανικών Αξιών, οι οποίες και σήμερα έχουν παγκόσμια εμβέλεια. Οι Χρ. Αξίες αποτελούν έκφραση του ήθους της ακατάλυτης ενότητας πίστεως στο Θεό και αγάπης προς τον πλησίον, τον συνάνθρωπο και αδελφό. Αυτός ο συνδυασμός καθέτου και οριζοντίου διαστάσεως του ήθους είναι η μεγάλη αλήθεια, την οποίαν ενεσάρκωσε η Εκκλησία καθ’ όλη την ιστορική της πορεία, υπακούντας πάντα στους λόγους του Αρχηγού και Τελειωτού της πίστεως ημών Κυρίου Ιησού Χριστού..
10) Η ζωή των Κληρικών πρέπει να είναι έμπρακτος μαρτυρία ότι ανήκουμε στο Κύριο που είναι «το Α και το Ω, ο πρώτος, ο έσχατος, η αρχή και τέλος» (Αποκ. κβ’, 13). Οφείλουμε να ονομάζουμε, γεγονυΐα τη φωνή, το «υπέρ παν όνομα» (Φιλιπ. β’, 9) του Κυρίου, το μόνο όνομα υπό τον Ουρανό, «εν ω δει σωθήναι ημάς» (Πραξ. δ’, 12). Να Τον δοξάζουμε επειδή μας αξιώνει να διακονούμε την θεοτήρητον παράδοση πίστεως, αγάπης και ελπίδος και να δίνουμε την καλή μαρτυρία περί της ελθούσης πανσωστικής Χάριτος και της ερχομένης Ουρανίου Βασιλείας Αυτού. Αμήν