ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ (23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2025)
†ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ
Πατέρες και αδελφοί, Τιμά και προβάλλει η Εκκλησία σήμερα, Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, τον Τ. Σταυρό του Κυρίου, σύμβολο της Πίστεως, σύμβολο του Πάθους του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, σύμβολο της νίκης κατά του θανάτου, «τό σημεΐον του Υιού του ανθρώπου» (Ματθ. 24, 30), όπως το αποκάλεσε ο Ίδιος. Η επιλογή δεν είναι τυχαία· βρισκόμαστε στο μέσον της Μ. Τεσσαρακοστής, της πλέον εντατικής περιόδου ασκήσεως, νηστείας και προσευχής, την περίοδο του πνευματικού αγώνα για κάθε πιστό.
Είναι φυσικό, εξαιτίας της ασθενικής φύσεώς μας και των πειρασμών που δριμοτεροι τούτη την περίοδο στρέφονται εναντίον μας, κάποιες στιγμές να αισθανόμαστε κουρασμένοι από τον αγώνα που διεξάγουμε, ή κάποιες άλλες να νιώθουμε απογοητευμένοι από την μικρή πνευματική πρόοδο που κάνουμε, παρά τις όποιες προσπάθειες. Γι αυτό σήμερα, η Εκκλησία προβάλλει τον Τ. Σταυρό, ώστε να μην υποκύψουμε σε αυτού του είδους τον πειρασμό και να μην εγκαταλείψουμε τον πνευματικό μας αγώνα, αλλά να τον συνεχίσουμε με αμείωτη ένταση.
«Όπως παλαιά στην έρημο όσοι πλήττονταν από τα φίδια και ενατένιζαν τον χάλκινο όφι γλίτωναν από βέβαιο θάνατο, κατά τον ίδιον τρόπο κι εμείς, έχοντας διανύσει το μέσον της Νηστείας και προσκυνώντας τον Τίμιο Σταυρό, δείχνουμε ότι ο μεν νοητός όφις είναι νεκρός, ενώ εμείς μετέχουμε της αθανασίας, και με την εγκράτεια γινόμαστε μέτοχοι των παθημάτων του Χριστού, και αναδεικνυόμαστε κοινωνοί της Αναστάσεώς Του», θα πει ο Άγ. Ι. Χρυσόστομος: Όχι μόνο η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής, αλλά ολόκληρη η ζωή μας είναι μία σταυρική και ανηφορική πορεία, που στοχεύει στη νέκρωση του κοσμικού φρονήματος και στη Ανάστασή μας από την φθορά της αμαρτίας και τον πνευματικό θάνατο που αυτή συνεπιφέρει. Η ζωή μας είναι μία πορεία, η οποία έχει σημείο αναφοράς τον Τ. Σταυρό του Κυρίου, που αποτελεί καύχημά, στερέωμα, κραταιό όπλο κατά του Διαβόλου, σωτηρία, ελπίδα, απαντοχή στους πειρασμούς, σύμβολο θυσίας του σαρκωθέντος Λόγου του Θεού και της Αναστάσεως του ανθρωπίνου γένους, καύχημα και χαρά της Εκκλησίας.
Χαρακτηριστικά και πάλι ο Ι. Χρυσόστομος σε 4 λόγους του που αναφέρονται στον Τ. Σταυρό, μας περιγράφει τη διδασκαλία της Εκκλησίας για Αυτόν, που ο κάθε λόγος δικός μας είναι περιττός. Γι ’ αυτό και δεν τολμώ να πω τίποτα δικό μου, να δανειστώ μόνο λόγια του και να σας μεταφέρω την σκέψη του, ωφελούμενος από τον βαθυστόχαστο λόγο του. Πριν από το Πάθος του Κυρίου μας λέει, ο σταυρός έφερε το όνομα της καταδίκης, ενώ τώρα έγινε αντικείμενο τιμής. Πριν ήταν σύμβολο κατακρίσεως, τώρα αποτελεί υπόθεση σωτηρίας. Έγινε για μας πρόξενος μυρίων αγαθών, μας απάλλαξε από την πλάνη, φώτισε τους καθήμενους εν σκότει που πολεμούσαμε τον Θεό, μας συμφιλίωσε μαζί Του, μας έκανε οικείους Του που είχαμε απομακρυνθεί και μας έφερε κοντά Του.
Το πιο θαυμαστό, ο Τ. Σταυρός είναι το μέγιστο σύμβολο της αγάπης του Θεού Πατρός προς εμάς, η απόδειξη της μέχρι θανάτου υπακοής του Υιού και της σοφίας του Αγ. Πνεύματος. «Ούτως γάρ ήγάπησεν ό Θεός τον κόσμον, ώστε τόν μονογενή αυτου Υιόν έδωκεν, ϊνα πας ό πιστεύων εις αυτόν, μή άπόληται, άλλ ΄ έχη ζωήν αιώνιον» (Ιω. 3, 16). Γενόμενος ο Χριστός υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού, έδωσε σε εμάς το τρόπαιο της νίκης κατά του θανάτου, ώστε με Αυτόν να αντιμετωπίζουμε τον εχθρό και να κερδίζουμε, όπως ο Ληστής, τον Παράδεισο. Όπως τότε ο Χριστός βρισκόταν επί του Σταυρού, ανοίχτηκαν τάφοι και πέτρες συντρίβονταν και σεισμός τάραξε τη γη και τα δεσμά του Άδη λύθηκαν και αναστήθηκαν οι νεκροί, έτσι και σήμερα, που ο Τ. Σταυρός υψώνεται ενώπιόν μας, φυγαδεύεται ο διάβολος και δραπετεύουν οι δαίμονες. Ο Σταυρός του Χριστού το δένδρο της αθανασίας, το όπλο της ανδρείας, το θεμέλιο της πίστεώς μας, η λύτρωση των αιχμαλώτων, η επιστροφή των πλανημένων, η ανάσταση των πεσόντων, η δύναμη των σωζομένων και η ίαση των ασθενούντων. Είναι η προκοπή των Δικαίων, η παρρησία των Μαρτύρων, το κήρυγμα των Αποστόλων, το αγαλλίαμα των Προφητών, ο σύνδεσμος των ουρανίων και των επιγείων, ο αγιασμός της κτίσεως, των εορταζόντων η πανήγυρις, ο αρραβών της υιοθεσίας.
Βλέπεις πόσο πολλών και πόσο μεγάλων δωρεών είναι αιτία ο Σταυρός; πες μου, τί βλέπεις σε αυτόν, πέρα από ξύλα και καρφιά; Κι όμως, αυτός είναι το σύμβολο της Βασιλείας του Θεού. Οι άγγελοι σκύβουν και τον προσκυνούν, εξαιτίας του σαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού, που σταυρώθηκε εκουσίως επάνω σε αυτόν. Ο Αδάμ κατακρίθηκε εξαιτίας της βρώσεως του ξύλου, και ο νέος Αδάμ Χριστός ο Θεός ημών μάς ενίσχυσε διά του ξύλου του Σταυρού. Το σημείο είναι ο Τ. Σταυρός, στο μέτωπο και στο χέρι του πιστού, τόξο είναι η πλάνη, τοξότης ο διάβολος, βέλη οι λογισμοί και οι πειρασμοί, πληγές οι αμαρτίες. Γι αυτό, αγαπητοί, ας καταφύγουμε κάτω από τη κραταιά σκέπη και προστασία του Σταυρού. Επεκτεινόμενος στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα χωρεί τους πάντες, και περιλαμβάνει ολόκληρη την κτίση. Υψώθηκε ο Χριστός επί του Τ. Σταυρού, για να καταλύσει τους δαίμονες που βρίσκονταν στον αέρα, και να καταστήσει σε εμάς προσβάσιμη την πορεία προς τον ουρανό, όπως άλλωστε και ο ίδιος είπε, ότι «Εν τώ με ΰψωθήναι πάντας έλκύσω πρός με» (πρβ. Ιω. 12, 32). Τροπαιοφόρο όπλο ο Τ. Σταυρός, κραταίωμα της Εκκλησίας, συντριβή των εχθρών, σωτηρία των πιστών και μακάριοι εκείνοι που τον ασπάζονται με αγνά χείλη και με καθαρά στόματα και με ακηλίδωτη την καρδιά. Ας μη ντρεπόμαστε το σεμνό της σωτηρίας μας Σύμβολο, αλλά ας τον περιφέρουμε ως τρόπαιο και ως στέφανο νίκης, μιας που τα πάντα στη ζωή μας τελούνται δι ’ αυτού.
Όταν πρόκειται να βαπτισθούμε, όταν τελούνται τα Άχραντα Μυστήρια και καθαγιάζονται τα Τ. Δώρα, όταν κάποιος χειροτονείται, όταν στεφανώνεται, σε κάθε προσευχή και Ακολουθία της Εκκλησίας, παντού ο Τ. Σταυρός βρίσκεται και προτάσσεται. Τον χαράσσουμε στα σπίτια, στις θύρες, στους τοίχους, σφραγίζουμε τα μέτωπά μας, το νου και το σώμα μας ολόκληρο με το σημείο του Σταυρού, ο οποίος ονομάζεται και σφραγίς του Θεού, διότι, όπου και αν σχηματισθεί, επιχέει την χάρη και την ευλογία του Θεού και φυγαδεύει τους πονηρούς δαίμονες.
Αυτόν σχηματίζουμε στο κρεβάτι, πριν κοιμηθούμε, στο τραπέζι, πριν φάμε, πριν ταξιδέψουμε ή ξεκινήσουμε κάθε δραστηριότητα. Με αυτόν ξεκινά και τελειώνει η μέρα. Με αυτόν συνοδεύουν τις προσευχές τους οι μοναχοί όταν κάμουν κομποσκοίνι. Αυτόν φέρουμε επάνω μας ως κραταιό φυλακτήριο, ή κρεμάμε επάνω από το κρεβάτι. Όταν κάνουμε σωστά το σημείο του Σταυρού, ας απομακρύνουμε τον θυμό και τα πάθη, ας κάνουμε την ψυχή ελεύθερη από την τυραννία της αμαρτίας. Ας έχουμε στο νου πόση ελευθερία μας παρέχει από τα δεσμά του θανάτου, διά της σταυρικής θυσίας του Κυρίου. Ας εννοήσουμε την τιμή με την οποία ο Λυτρωτής Χριστός μάς εξαγόρασε, προσφέροντας το θεανδρικό Του αίμα αντίλυτρο για τη σωτηρία του κόσμου. Δεν τον σχηματίζουμε απλά με τα δάκτυλα, αλλά πρωτύτερα τον φέρνουμε στο νου μας με πολλή πίστη και έπειτα τον χαράσσουμε στο μέτωπο και το σώμα μας.
Η σημερινή εορτή όμως, μας προσκαλεί να γίνουμε μιμητές της σταυρικής πορείας του Χριστού: «Ε’ί τις θέλει όπίσω μου έλθεΐν, άπαρνησάσθω εαυτόν, και άράτω τον σταυρόν αύτοΰ, και άκολουθείτω μοι» (Μάρκ. 8, 34). Όποιος θέλει να έλθει πίσω μου δεν πιέζω, δεν αναγκάζω κανένα, αλλά αφήνω τον καθένα κύριο της προαιρέσεώς του και τον προσκαλώ στην ουράνια Βασιλεία και την αιώνιο ζωή. Όποιος θέλει να έλθει πίσω μου, είτε άνδρας είτε γυναίκα, είτε άρχοντας είτε αρχόμενος, και θέλει να σωθεί, ας ακολουθήσει αυτή την οδό. Ποιά; Να απαρνηθεί τον εαυτό του· και να σηκώσει τον σταυρό του· και να με ακολουθήσει. Τί σημαίνει να απαρνηθεί τον εαυτό του; Σημαίνει να μη κρατά τίποτα για τον εαυτό του, να τα υπομένει όλα σαν να συνέβαιναν σε κάποιον άλλο και ας σηκώσει τον σταυρό του. Είδες πώς μας όπλισε ο Χριστός ως στρατιώτες που Τον ακολουθούμε; Δεν μας έδωσε ασπίδα, κράνος, τόξο, θώρακα, αλλά το ισχυρότερο όλων, την ασφάλεια που προέρχεται από τον Τ. Σταυρό, το σύμβολο της νίκης κατά των δαιμόνων, η μάχαιρα και η ασπίδα και ο θώρακας και το κράνος και το φρούριο το ασφαλές και το λιμάνι και το καταφύγιο και το στεφάνι νίκης και το έπαθλο και ο μεγαλύτερος από όλους τους θησαυρούς.
Η Αγ. Γραφή λέει: «Ό πιστεύων εις έμέ; τα έργα ά έγώ ποιώ, κάκεΐνος ποιήσει, και μείζονα τούτων ποιήσει» (Ιω. 14, 12). Τί σημαίνει επίσης το «Άράτω τόν σταυρόν αύτοΰ και άκολουθείτω μοι»; Εννοεί ότι οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι και παρατεταγμένοι απέναντι στους κινδύνους, να βράζει το αίμα μας και να είμαστε έτοιμοι για σφαγή και θάνατο καθημερινό και να πράττουμε τα πάντα με τέτοιο τρόπο, σαν να μην περιμένουμε ότι θα διαρκέσει η ζωή μας μέχρι το βράδυ, αλλά ότι θα πεθάνουμε ούτως ή άλλως. Αυτό που ο Απ. Παύλος έλεγε, ότι «καθ’ ήμέραν άποθνήσκω» (ΑΚορ., 15, 31). Έτσι πρόθυμος ας είναι ο καθένας μας να θυσιαστεί, όπως Εκείνος που μας βάσταξε στους ώμους Του. Το να ακολουθήσουμε τον Χριστό, σημαίνει να Τον μιμηθούμε στη σταυρική του πορεία, ώστε να γίνουμε μέτοχοι και της Αναστάσεώς Του, να Τον μιμηθούμε στην υπομονή, στη συγγνώμη, και ακόμη περισσότερο να προσευχόμαστε για τους εχθρούς μας. Γίνε μιμητής του Δεσπότου: σταυρωνόταν και συνομιλούσε με τον Πατέρα Του υπέρ των σταυρωτών Του. -Και πώς μπορώ, θα αναρωτηθεί κανείς, να μιμηθώ τον Θεάνθρωπο Χριστό; Εάν θέλεις, μπορείς. Ο Απ. Παύλος προτρέπει «μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς κάγώ Χριστοΰ»; (Α’ Κορ. 11, 1).
Συνεπώς, ευκαιρία η σημερινή μεγάλη ημέρα της Εκκλησίας να περιφράξουμε τους εαυτούς μας με την δύναμη του Τ. Σταυρού και οπλισμένοι με αυτόν, να επιδοθούμε στη νηστεία με μεγαλύτερη προθυμία, και να περιφρονήσουμε τις απολαύσεις του βίου. Ο πλούτος, η δόξα, η εξουσία, ο έρωτας και όλα τα συναφή μας φαίνονται τερπνά επειδή είμαστε φίλαυτοι και προσηλωμένοι στην παρούσα ζωή. Όταν όμως την καταφρονήσουμε, τότε δεν έχουμε κανένα ενδιαφέρον για αυτά. Η παρούσα ζωή είναι καλή και γλυκιά, αφού αποτελεί δώρο Θεού, αλλά δεν συγκρίνεται με την μέλλουσα. Βέβαια όλα αυτά φαντάζουν εξωπραγματικά, στις μέρες μας που ο άνθρωπος ασχολείται κυρίως με τα υλικά αγαθά και την εξασφάλιση της προσωπικής ευημερίας γι αυτό και βλέπουμε υπερβολική ενασχόληση ολόκληρης της κοινωνίας με τα οικονομικά προβλήματα, με πολέμους και διαπληκτισμούς, με συγκρουόμενα συμφέροντα, με ψεύτικη λάμψη επωνύμων ανθρώπων, με όλα τα υλικά, γήινα και εφήμερα πράγματα.
Η σύγχυση επικρατεί και κυριαρχεί στο νου και τις καρδιές όλων, ακόμα και όταν προσπαθούμε να επιλύσουμε απλά προβλήματα της καθημερινότητας, και δεν μας αφήνει το περιθώριο να ασχοληθούμε με τα πνευματικά, με τα αιώνια, με τις ανάγκες της ψυχής μας. Η Εκκλησία θα προβάλλει πάντα τον συνεχώς επίκαιρο Τ. Σταυρό του Κυρίου όχι γιατί είναι αναχρονιστική ή επειδή δεν μπορεί να συμβαδίσει με την εποχή, αλλά επειδή στοχεύει υψηλότερα από όσα επαγγέλλονται οι ισχυροί του κόσμου και επειδή μας μεταφέρει την επαγγελία της Βασιλείας του Θεού και της αιωνίου ζωής. Μας προβάλλει τον Τ. Σταυρό καλώντας μας σε επαναπροσδιορισμό των στόχων και ολόκληρης της ζωής μας.
Άφησα για το τέλος, αντί κατακλείδας, τους χαιρετισμούς που απευθύνει ο Ι.Χρυσόστομος στον Τ. Σταυρό: Χαίρε Σταυρέ του Κυρίου, στον οποίο εναποθέτουμε «εαυτούς καί άλλήλους καί πασαν τήν ζωήν ήμών» και την ελπίδα μας και τη σωτηρία μας, δοξάζοντας και ευχαριστώντας Τον για τις άπειρες ευεργεσίες Του προς εμάς, μαζί με τον Πατέρα και το Άγ. Πνεύμα. Αμήν.